Gladiolus anatolicus (Boiss.) Stapf'un mikroçoğaltımı üzerine araştırmalar

Abstract

Gladiolus anatolicus ( Boiss.) Stapfun mikroçoğaltımı için, çiçeklenme dönemi öncesi korm bölmeleri, lateral tomurcuklar ve lateral tomurcuklardan in vitro koşullarda elde edilen sürgünlerin yapraklan eksplant olarak kullanılmıştır. Araziden toplanan kormlar 24 saat boyunca akan çeşme suyu altında bekletilmiş ve yüzeydeki pullan çıkanlmıştır. Materyaller steril kabin içinde 17 dakika % 70'lik etilalkol ve 20 dakika % 4.5'lik NaOCİ ile muamele edildikten sonra steril distile suyla 3 kez çalkalanmıştır. Steril edilen kormlar enine diskler ve pasta dilimi şeklinde 6 parçaya aynlmış ve kesilen korm bölmeleri NAA'nın farklı konsantrasyonlannı içeren MS besi ortamlanna aktanlmışlardır. Enine diskler şeklinde kesilen eksplantlarda hiçbir gelişme gözlenmemiş ve eksplantlar zamanla kararmışlardır Pasta dilimi şeklinde kesilen korm bölmelerinde NAA'nın farklı konsantrasyonlannda, farklı oranlarda kalluslar elde edilmiştir En yüksek kallus oluşum oram, 8.5 mg/1 NAA ilaveli MS besi ortamında gerçekleşmiştir (Eksplantlann % 75 'i ). Kültür başlangıcından 8 hafta sonra 1 cm çapındaki kalluslar rejenerasyon denemelerine alınmışlardır. Bu denemelerde NAA ve BA 'nın tek başlanna ve farklı miktarlarda kombinasyonlanm içeren ortamlarda sürgün rejenerasyonu teşvik edilmiştir Eksplant başına en yüksek sürgün sayısı 0.2 mg/1 BA ve 2 mg/1 NAA ilaveli MS ortamında elde edilmiştir (4.7 sürgün/eksplant). 4-6 cm boyuna ulaşan sürgünler korm teşviki için büyüme düzenleyici içermeyen ve 0.1 mg/1 BA içeren MS ortamlanna aktarılmışlardır. 0.1 mg/1 BA içeren ortamda alt kültürlemeler sırasında korm, kök ve kormel oluşumu gözlenmiştir. Ancak sürgünlerde köklenme oranı çok düşüktür (% 20). Köklenen sürgünlerde alt kültürler sırasında sürgün başına 5-6 kormel elde edilmiştir Büyüme düzenleyici içermeyen ortamda korm oluşumu ve köklenme görülmemiştir. Steril kormdan yaklaşık 3 mm'lik üçgen korm parçası ile alınan lateral tomurcuklar 0.5, 1 ve 2 mg/1 BA içeren MS ortamlanna aktanlmışlardır. 1 mg/1 BA ilaveli ortamda tek sürgün uzaması görülmüştür. 0.5 ve 2 mg/1 BA ilaveli ortamlarda sırasıyla eksplant başına 8 ve 1 1 sürgün elde edilmiştir. Bu sürgünler büyüme -43- düzenleyici içermeyen MS ve 0.1 mg/l BA içeren MS ortamlarına aktarıldıklarında, korm ve köklenme görülmemiştir. Bu sürgünlerin yapraklan somatik embriyogenezisi teşvik etmek için eksplant kaynağı olarak kullanılmıştır. Lateral tomurcuklardan elde edilen sürgünlerin yapraklarının bazal, orta ve üst kısımlarından l'er cm'lik eksplantlar NAA ve BA'nın farklı konsantrasyonlarını içeren MS ortamına alınmışlardır. Yaprakların bazal kısımlarından alınan eksplantlar embriyonik kallus oluşum oranı açısından daha aktif bulunmuştur. Bu kısımlar 5 mg/l NAA ilaveli ortamda en yüksek kalluşlaşma oranı göstermişlerdir (Eksplantlann % 80'i ). Kültür başlangıcından 6 hafta sonra proembriyonik yapılar büyüme düzenleyici içermeyen ve 0.1 mg/l BA içeren ortamlara alınmışlardır. Sadece 0. 1 mg/l BA içeren ortamda proembriyonik yapıların embriyolara dönüştüğü gözlenmiştir ( Embriyonik yığınların % 18'i). Yaklaşık 2 hafta sonra her embriyonik yığında 20-25 somatik embriyo belirginleşmiştir. Olgunlaşan embriyolar birbirlerinden ayrılarak aynı ortamlara alt kültür edilmişler, ancak bitkiciklere dönüştürülememişlerdir.