Kum zambağı (Pancratium maritimum L.)'nın ın vıvo ve ın vıtro koşullarda tohumla üretimi üzerine bir çalışma

Abstract

Süs bitkisi olarak kullanılabilme potansiyeline sahip olan Kum Zambağı (Pancratium maritimum L.), doğal yayılma ve yaşam alanları olan kıyı bölgelerdeki yoğun yapılaşma, insan aktiviteleri gibi nedenlerle nesli tehlike altında olan doğal, soğanlı bir türdür. 2011- 2013 yılları arasında yürütülen bu çalışmada Kum Zambağının tohumla in vitro ve in vivo koşullarda üretilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla üç farklı aşamada, (1) tohumların farklı ortamlarda çimlenme performanslarının, (2) tohumlara yapılan farklı ön uygulamaların çimlenme yüzdesi üzerine etkisinin ve (3) doku kültürü ile tohumla üretilebilme olanaklarının belirlemesine yönelik araştırmalar yürütülmüştür. Farklı ortamlarda çimlenme performanslarının incelendiği aşamada; çimlendirme ortamı olarak, kum, kestane kabuğu+kum (1:1), yerfıstığı kabuğu+kum (1:1), torf+perlit (1:1), torf+kum (1:1), kum+hindistan cevizi kabuğu (1:1), kum+perlit (1:1), bahçe toprağı+kum+ahır gübresi (1:1:1), kontrol (deniz kumu) olmak üzere 9 farklı ortam kullanılmıştır. Çalışmanın ikinci aşaması olan ön uygulama denemesinde ise tohumlara, 250 ppm GA3, 1000 ppm GA3, Peg (6000), KH2PO4, KNO3, 100 ppm BAP, 250 ppm BAP, formik asit ve kontrol dahil olmak üzere 9 farklı ön uygulama yapılmıştır. Doku kültürü denemesinde; tohumlar önce agar+su ortamında çimlendirilmiş, elde edilen bitkiciklerden alınan eksplantlar farklı dozlarda NAA ve BAP ile 6.5 g/L agar, 30 g/L sakkaroz içeren MS ortamlarında kültüre alınmıştır. Gözlemler ve analizler sonucunda; ortam denemesinde bahçe toprağı+kum+ahır gübresi (1:1:1) ortamında en yüksek (% 60.25) çimlenme yüzdesi elde edilmiştir. Ön uygulama yapılan tohumlarda ise en yüksek (%75.75) çimlenme 100 ppm BAP uygulamasında belirlenmiştir. Araştırmanın doku kültürü ile üretim aşamasında ise; su+agar ortamında yapılan çimlendirme çalışmaları sonucunda, yapılan 3 tekrarlamada 21. gün sonunda sırası ile % 58.74, % 57.75, % 29.58 çimlenme yüzdeleri elde edilmiştir. Ancak su+agar ortamında çimlenme sonucu oluşan bitkiciklerde kısa sürede kontaminasyon gerçekleşmiş ve sadece ikinci çimlendirmede çimlenen tohumlardan oluşan eksplantlar besin ortamına aktarılmıştır. Besin ortamlarından 1.0 mg/L BAP-0.1 mg/L NAA içeriğine sahip olan MS ortamındaki eksplantlarda kallus oluşumu gözlenmiş ancak yoğun enfeksiyon oluşumu nedeniyle çalışmanın bu aşamasında herhangi bir soğan oluşumu meydana gelmemiştir.

Pancratium maritimum L. is a native bulbous sp. which has a potential for the usage of ornamental plant. It is under the danger of extinction due to human activities and dense housing in coastal regions which are the natural habitat of seadaffodil. This study was carried out to produce Pancratium maritimum L. by seed under in vitro and in vivo conditions between the years 2011 and 2013. For this purpose, (1) germination performance of the seeds in different growing media, (2) the effect of different pre-treatments on germination ratio performance, and (3) production possibilities of tissue culture are investigated in three different phases. During the observation of germination performance nine different growing media including sand, chestnut crust+sand (1:1), peanut crust+sand (1:1), perlite+turf (1:1), turf+sand (1:1), sand+coconut crust (1:1), sand+perlite (1:1), soil+sand+manuare (1:1:1) and sea sand as a control, were used. Different pre- treatments were used that are GA3 (250 ppm, 1000 ppm), PEG (6000), KH2PO4, KNO3 BAP (100 ppm, 250 ppm), Formic acid and control. In order to test the tissue culture, explants from small plants germinationed in agar+water medium included 6.5 g/L agar, 30 g/L saccharose, BAP and NAA and cultured in MS medium. At the end of the observations and analyses, soil+sand+manure (1:1:1) gave the best ratio of seed germination (60.25 %). After the end of the pre-treatments, the best ratio for germination (75.75 %) was obtained with the BAP (100 ppm) pre-treatment. In tissue culture implementation, when three repetitions were evaluated, at the end of the 21st day, the values 58.74 %, 57.75%, 29.58 % (germination ratios) were gathered. But contamination was observed in plantlets which were grown from seeds germinated in water+agar medium. Only the explants, obtained from the seeds which were sown in the second germination test were transferred to MS nutrient medium. Only callus formation was observed in MS medium containing 1.0 mg/L BAP-0.1 mg/L NAA. But due to contaminations, bulb formation was not observed.