Türk cam sanayinde şişecam fabrikalarının rolü:Paşabahçe Fabrikası örneği

Abstract

Türkiye Cumhuriyeti adına, Cumhuriyet'in kuruluş yıllarındaki tüm olumsuz şartlara rağmen Paşabahçe Fabrikası'nın açılması ülkenin ekonomik olarak ilerlemesi açısından önemli bir adımı teşkil etmektedir. Ülkemizin sanayi faaliyetlerine başlangıç oluşturan bu fabrika ile geçmişten günümüze sanayi kuruluş alanlarındaki farklılıklar incelenmiştir. Geçmişte sanayi faaliyetleri kent içinde veya yakınında kurulmaktayken günümüzde sanayi tesislerinin hacimlerinin artması geniş alanlara ihtiyaç duyulmasına sebep olmuştur. Araştırmanın temelini oluşturan mekânsal özellikler ve mekânların kullanımında ortaya çıkan farklılıkların günümüzde nasıl değerlendirilebileceğine dair bir ön çalışma olması hedeflenmiştir. Öncelikle çalışmada cam sanayinin yapısal özellikleri, ekonomi açısından girdi ve çıktıları, ürün desenleri ve üretim hacimleri belirtilmiştir. Daha sonra fabrikanın ve bağlı bulunduğu şirketin dünya cam sanayisindeki konumu, üretim, ihracat gibi ekonomik özellikleri belirtilerek çalışmanın ekonomik temelleri hazırlanmıştır.Çalışmada özellikle Paşabahçe Fabrikası'nın Beykoz İlçesi'nde kurulma sebeplerine dair coğrafi konum, yer şekillerinin morfolojik özellikleri, su durumu, toprak yapısı, iklimi, bitki örtüsü, hammadde varlığı, ulaşım bağlantıları, işgücü, sermaye özellikleri gibi fiziki ve beşeri şartları ile ilgili gelişmeleri değerlendirilmiştir. Böylelikle, fabrikanın, Beykoz'da açılma sebepleri tartışılmış, kuruluşundan kapanışına kadar olan gelişim durumu incelenmiştir. Ayrıca kuruluş alanındaki yapısal özelliklere ek olarak fabrikanın faaliyette olduğu yıllardaki ekonomik ve sosyo-kültürel etkileri de irdelenmiştir. Tarihsel süreçte ülkenin ekonomi politikalarına da bağlı olarak sanayi kurulum alanlarındaki yer seçimi tercihlerinin değişmesi fabrika kurulum alanı çerçevesinde incelenmiştir. Son olarak, fabrikanın kapandıktan sonraki durumuna değinilerek bugün atıl vaziyette bulunan fabrika alanının ülke tarihindeki önemine bağlı gelecekte müze, eğitim kompleksi ve rekreasyonel alan olarak kullanılması önerilmiştir.

On be half of Republic of Turkey, inspite of all the negative conditions of Turkey within its establishment of republic, opening of Paşabahçe factory has a great role in Turkey's improvement in economy. With this factory which constitutes a start in industrial facilities, the diffrencess between the establishment of industries up to now was observed. While in the past industry facilities were established in the center of the cities or nearby, today as the capacity of the establishments getting bigger, this brings out the need of more spacious area. It was intended to have a prework about the properties of place which forms the base of the research and also the difference that comes out in the use of the places in order to put it into use.First of all, in the work, the structural properties of glass industry, its economic aspects, product patterns and mass of the product are indicated. After that, the economic base of the work is prepared by taking the place of the factory and its related firm in the World glass industry, in addition to production and export into account.In the work, especially the aim of Paşabahçe factory's establishment in Beykoz and accordingly the geographical position and morfolojik property of its graphic of surface and water condition, structure of the land, its climate, its flora and raw material content, in addition to this transportation link and labour force and properties of capital are considered. As a consequence, the purpose of the opening of the factory in Beykoz was argued and its improvement process was observerd from its establishment untill closing time. A part from this, in addition to its structural properties in the establishment period, factory's economic and socio-cultural effects in its activity time are considered.In historical process, depending on the country's economic policies, the preferences in the industry establishment places are observed in accordance with the factory establishment space. Finally, mentioning the after-closing of the factory, it is recommended the idle, inactive space of the factory to be used as a museum, education complex or recreational facilities in the future related with its historical importance.