Kronik Ruhsal Hastalığı Olan Bireylerin Bakım Vericilerine Uygulanan Bilinçli Farkındalık Temelli Stres Azaltma Programının, Bilişsel Kontrol Ve Esneklik, Psikolojik İyi Oluş Ve Öz Şefkat Üzerine Etkisi

DSpace Ana Sayfası
→
Tez
→
Doktora
→
Öğe Göster

dc.contributor.advisor	Öner, Hatice
dc.contributor.author	Uslu, Ömer
dc.date.accessioned	2025-08-11T13:14:17Z
dc.date.available	2025-08-11T13:14:17Z
dc.date.issued	2025
dc.date.submitted	2025
dc.identifier.uri	http://hdl.handle.net/11607/5371
dc.description.abstract	Bu araştırmada, toplum ruh sağlığı merkezinde kayıtlı kronik ruhsal hastalığı olan bireylerin primer bakım vericilerine uygulanan Bilinçli Farkındalık Temelli Stres Azaltma Programının bilişsel kontrol ve esneklik, psikolojik iyi oluş ve öz şefkat üzerine etkisinin incelemesi amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Araştırmada nitel ve nicel araştırma yöntemlerinin bir arada kullanıldığı karma yöntem desenlerinden, keşfedici sıralı desen kullanılmıştır. Araştırma Aydın iline Söke İlçesinde Fehime Faik Kocagöz Devlet Hastanesi Toplum Ruh Sağlığı Merkezi‘nde, Aralık 2023–Şubat 2025 tarihleri arasında kronik ruhsal hastalığı olan bireylerin bakım vericileri ile yürütülmüştür. Bilinçli farkındalık temelli stres azalttma programının içeriğinin şekillendirilmesi için veriler nitel yöntemle maksimum çeşitlilik örneklemesi ile belirlenen 20 primer bakım verici yüz yüze görüşülerek gerçekleştirilmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Verilerin analizi MAXQDA 2020 programı ile yapılmıştır. Nicel aşamanın örneklemi, randomizasyon yöntemi ile belirlenen 60 (Deney:30 ve Kontrol: 30) bakım vericiden oluşturulmuştur. Veriler, Tanıtıcı Bilgi Formu, Bilişsel Kontrol ve Esneklik Ölçeği, Psikolojik İyi Oluş Ölçeği, Öz Şefkat Ölçeği Kısa Formu kullanılarak toplanmıştır. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistiklerin yanı sıra Kolmogorov Smirnov testi, Ki-kare Testi, Mann Whitney U testi, ANOVA testi, Friedman testi, Bonferroni tsti, Fisher Ki-kare Testi, bağımsız örneklem t testi kullanılmıştır. Bulgular: Araştırmanın nitel aşamasında bakım vericilerle yapılan görüşmelerden elde edilen veriler ışığında, ―hastalıkla ilgili bilgilerin kaynağı‖, ―hastaya yönelik tutumlar‖, ―yaşanan zorluklar‖ ―baş etme davranışları‖ olmak üzere dört tema belirlenmiştir. Nicel aşamada deney grubu bakım vericilerinin son test ve üçüncü ay izlem testi bilişsel kontrol xiii ve esneklik puan ortalamalarının, kontrol grubu bakım vericilerine göre istatistiksel olarak anlamlı derecede yüksek olduğu bulunmuştur (p<0.05). Deney grubunda yer alan bakım vericilerinin son test ve üçüncü ay izlem testi psikolojik iyi oluş puan ortalamalarının, kontrol grubu bakım vericilerine göre istatistiksel olarak anlamlı derecede yüksek olduğu görülmüştür (p<0.05). Deney grubu bakım vericilerinin son test ve üçüncü ay izlem ölçümlerinde öz şefkat puan ortalamalarının, kontrol grubu bakım vericilerin puan ortalamalarından istatistiksel olarak anlamlı derecede yüksek olduğu bulunmuştur (p<0.05). Sonuç: Bu araştırmada bakım vericilere uygulanan bilinçli farkındalık temelli stres azaltma programının, bakım vericilerin bilişsel kontrol ve esneklik düzeylerini, psikolojik iyi oluş, öz şefkat düzeylerini arttırdığı görülmüştür. Toplum ruh sağlığı merkezleri başta olmak üzere, kamu ve özel sektöre bağlı tüm ruh sağlığı hizmeti veren kurumlarda, gerek bakım vericilere gerekse hastalara yönelik bilinçli farkındalık temelli stres azaltma programları gibi bireylerin dayanıklılığını ve psikolojik iyi oluşlarını artıran farklı destek programlarının düzenli olarak uygulanması önerilir.	tr_TR
dc.description.tableofcontents	ĠÇĠNDEKĠLER KABUL VE ONAY................................................................................................................. ii TEŞEKKÜR ........................................................................................................................... iii SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ........................................................................... ix ŞEKİLLER DİZİNİ ..................................................................................................................x TABLOLAR DİZİNİ.............................................................................................................. xi ÖZET ..................................................................................................................................... xii ABSTRACT ......................................................................................................................... xiv 1. GİRİŞ....................................................................................................................................1 1.1. Problemin Tanımı ve Önemi .............................................................................................1 1.2. Araştırmanın Amacı...........................................................................................................6 1.2.1. Nitel Bölümün Amacı.....................................................................................................6 1.2.2. Nicel Bölümün amacı .....................................................................................................6 1.3. Araştırmanın Hipotezleri ...................................................................................................6 2. GENEL BİLGİLER..............................................................................................................7 2.1.Kronik Ruhsal Hastalıklar ..................................................................................................7 2.2. Kronik Ruhsal Hastalığı Olan Bireylerin Bakımı..............................................................9 2.2.1. Bakım Verme Kavramı...................................................................................................9 2.2.2. Bakım Vericilerin Yaşadıkları Sorunlar.........................................................................9 2.2.3. Bakım Vericilere Yönelik Hemşirelik Yaklaşımı.........................................................10 2.3. Stresle Başa Çıkma ..........................................................................................................12 2.3.1. Bakım Vericilerin Yaşadığı Stres ve Baş Etme............................................................12 2.3.2. Stresle Baş Etmede Bedene Yönelik Teknikler............................................................13 2.3.3. Stresle Baş Etmede Zihinsel Teknikler.........................................................................14 2.3.4. Stresle Baş Etmede Davranışçı Yöntemler...................................................................15 v 2.4. Bilişsel Kontrol ve Esneklik ............................................................................................16 2.4.1 Tanımı............................................................................................................................16 2.4.2. B l şsel Esnekl k Gel ş m ve Süreçler ........................................................................17 2.4.3. Bilişsel Esnekliğin Yararları.........................................................................................18 2.4.4. Bilişsel Kontrol ve Esneklik ile İlgili Yapılan Araştırmalar ........................................18 2.5. İyi Oluş ............................................................................................................................20 2.5.1. Psikolojik İyi Oluş........................................................................................................20 2.5.2.1. Psikolojik İyi Oluşun Kuramsal Çerçevesi...............................................................21 2.5.2.2. Psikolojik İyi Oluşu Etkileyen Faktörler..................................................................22 2.6. Öz Şefkat .........................................................................................................................23 2.6.1. Öz Şefkatin Kavramsal Çerçevesi ................................................................................24 2.6.1.1. Öz Sevecenlik ...........................................................................................................24 2.6.1.2. Ortak Paylaşım..........................................................................................................25 2.6.1.3. Bilgece Farkındalık...................................................................................................25 2.7. Bilinçli Farkındalık..........................................................................................................25 2.7.1. Bilinçli Farkındalığın Kuramsal Temelleri...................................................................28 2.7.1.1. Psikanalitik Yaklaşım...............................................................................................28 2.7.1.2. Gestalt Yaklaşımı......................................................................................................29 2.7.1.3. Varoluşçu Yaklaşım..................................................................................................30 2.7.1.4. Bilişsel Davranışçı Yaklaşım....................................................................................31 2.7.2. Bilinçli Farkındalık Tutumları......................................................................................31 2.7.2.1. Anda Kalma ..............................................................................................................32 2.7.2.2. Yargıların Farkında Olma.........................................................................................32 2.7.2.3. Sabır..........................................................................................................................32 2.7.2.4. Başlangıç Ruhu.........................................................................................................33 2.7.2.5. Güven........................................................................................................................33 vi 2.7.2.6. Çabalamamak ...........................................................................................................33 2.7.2.7. Kabul.........................................................................................................................34 2.7.2.8. Akışına Bırakmak .....................................................................................................34 2.7.3. Bilinçli Farkındalık Uygulamaları................................................................................35 2.7.4. Bilinçli Farkındalık Temelli Müdahaleler ....................................................................35 2.7.4.1. Kabul ve Kararlılık Terapisi (KKT) .........................................................................36 2.7.4.2. Diyalektik Davranışçı Terapi (DDT)........................................................................36 2.7.4.3. Bilinçli Farkındalık Temelli Bilişsel Terapi (BFTBT).............................................37 2.7.4.4. Bilinçli Farkındalık Temelli Stres Azaltma Programı (BFTSAP)............................37 2.8. Bakım Vericilerde Bilinçli Farkındalık Temelli Stres Azaltma Programının Kullanılması................................................................................................................38 2.9. Bakım Vericilere Uygulanan Bilinçli Farkındalık Temelli Stres Azaltma Programında Hemşirenin Rolü .........................................................................................................40 3. GEREÇ VE YÖNTEM.......................................................................................................43 3.1. Araştırmanın Türü ...........................................................................................................43 3.2. Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Özellikleri ......................................................................44 3.3. Araştırmanın Zamanı.......................................................................................................45 3.4. Nitel Bölümün Yöntemi ..................................................................................................45 3.4.1.Nitel Araştırmanın Türü ................................................................................................45 3.4.2. Nitel Araştırmanın Evren ve Örneklemi.......................................................................45 3.4.3. Araştırmaya Alınma ve Dışlanma Kriterleri.................................................................46 3.4.3.1. Araştırmaya Alınma Kriterleri..................................................................................46 3.4.3.2. Araştırmadan Dışlanma Kriterleri ............................................................................46 3.4.4. Nitel Veri Toplama Araçları.........................................................................................46 3.4.4.1. Tanıtıcı Bilgi formu ..................................................................................................46 3.4.4.2. Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu......................................................................47 3.4.5. Nitel Araştırma Ön Uygulama......................................................................................47 vii 3.4.6. Nitel Bölümün İstatistiksel Analizi ..............................................................................48 3.4.7. İçerik Analizi ................................................................................................................49 3.4.8. Nitel Verilerin Geçerlik ve Güvenirliği........................................................................50 3.5. Nicel Bölümün Yöntemi..................................................................................................52 3.5.1. Araştırmanın Türü ........................................................................................................52 3.5.2. Nicel Bölümün Evren ve Örneklemi ............................................................................52 3.5.3. Araştırmaya Alınma, Dışlanma ve Çıkarılma Kriterleri...............................................53 3.5.3.1. Araştırmaya Alınma Kriterleri..................................................................................53 3.5.3.2. Araştırmadan Dışlanma Kriterleri ............................................................................54 3.5.3.3. Araştırmadan Çıkarılma Kriterleri............................................................................54 3.5.4. Randomizasyon.............................................................................................................54 3.5.5. Bilinçli Farkındalık Temelli Stres Azaltma Programının Hazırlanma Süreci ..............58 3.5.6. Bilinçli Farkındalık Temelli Stres Azaltma Programının Uygulama Süreci ................60 3.5.7. Araştırmanın Değişkenleri............................................................................................63 3.5.8. Nicel Veri Toplama Araçları ........................................................................................63 3.5.8.1. Tanıtıcı Bilgi Formu .................................................................................................63 3.5.8.2. Bilişsel Kontrol ve Esneklik Ölçeği (BKEÖ)...........................................................63 3.5.8.3. Psikolojik İyi Oluş Ölçeği (PİOÖ) ...........................................................................64 3.5.8.4. Öz Şefkat Ölçeği Kısa Formu (ÖŞÖ-K)...................................................................64 3.5.9. Nicel Verilerinin Değerlendirilmesi ve Uygulanan İstatistiksel Analizler...................65 3.5.10. Araştırmanın Sınırlılıkları...........................................................................................66 3.5.11. Araştırmanın Etik Yönü..............................................................................................66 4. BULGULAR.......................................................................................................................67 4.1. Nitel Bulgular ..................................................................................................................67 4.2. Nicel Bulgular..................................................................................................................91 5. TARTIŞMA......................................................................................................................102 viii 5.1. Nitel Bölümün Tartışması..............................................................................................102 5.2. Nicel Bölümün Tartışma Kısmı.....................................................................................115 5.3. Çalışmada Karşılaşılan Güçlükler .................................................................................122 6. SONUÇ VE ÖNERİLER..................................................................................................124 6.1. Sonuçlar.........................................................................................................................124 6.2. Öneriler..........................................................................................................................125 KAYNAKLAR.....................................................................................................................127 EKLER .................................................................................................................................179 BİLİMSEL ETİK BEYANI..................................................................................................206 ÖZGEÇMİŞ..........................................................................................................................207	tr_TR
dc.language.iso	tur	tr_TR
dc.publisher	Aydın Adnan Menderes Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Fakültesi	tr_TR
dc.rights	info:eu-repo/semantics/openAccess	tr_TR
dc.subject	Bilinçli farkındalık, Bakım vericiler, Bilişsel kontrol ve esneklik, Psikolojik iyi oluş, Öz şefkat	tr_TR
dc.title	Kronik Ruhsal Hastalığı Olan Bireylerin Bakım Vericilerine Uygulanan Bilinçli Farkındalık Temelli Stres Azaltma Programının, Bilişsel Kontrol Ve Esneklik, Psikolojik İyi Oluş Ve Öz Şefkat Üzerine Etkisi	tr_TR
dc.type	doctoralThesis	tr_TR
dc.contributor.department	Aydın Adnan Menderes Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Fakültesi	tr_TR