Amaç: Bu çalışmanın amacı 2020-2023 yılları arasındaki Liselere Geçiş Sistemi(LGS) Fen
Bilimleri soruları ile Fen Bilimleri ders kitabı sorularının program alt konu alanı ve
kazanımları, Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı (FBDÖP) alan becerileri, TIMSS-2019
bilişsel alan çerçevesi konu alanları, akıl yürütme becerileri, K12 Beceri Çerçevesi Fen
Bilimleri alan becerileri ile bilimsel bilgi düzeyine yönelik dağılımlarını belirlemek ve
soruların okunabilirlik düzeylerini tespit etmektir.
Materyal ve Yöntem: Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi
yöntemi kullanılmıştır. Araştırma verilerini 2020, 2021, 2022 ve 2023 yıllarında LGS
sınavındaki 80 adet Fen Bilimleri sorusu ile 2023-2024 eğitim-öğretim yılında kullanılan
ders kitabından belirlenen toplam 24 adet Fen Bilimleri sorusu oluşturmaktadır. Araştırma
verileri 2018 FBDÖP kazanımları, TIMSS-2019 bilişsel alan çerçevesi konu alanları, 2018
FBDÖP alan becerileri, K12 Beceri Çerçevesi Fen Bilimleri alan becerileri, akıl yürütme
becerileri, bilimsel bilgi düzeyi ve okunabilirlik düzeylerinin bir arada bulunduğu şablona
kaydedilmiştir. İnceleme sonucu yapılan analizlerin doğruluğu ve güvenirliği uzman
görüşüyle sağlanmıştır.
Bulgular: 2020-2023 yılları arasındaki LGS Fen Bilimleri soruları ile ders kitabı
sorularının programdaki alt konu alanlarına göre dağılımı incelendiğinde en fazla sorunun
“Basınç” alt konu alanlarından geldiği, “Türkiye’de Kimya Endüstrisi” ve “Elektrik
Enerjisinin Dönüşümü” alt konu alanlarında hiç soruya yer verilmediği görülmüştür.
xviii
Soruların, TIMSS-2019 bilişsel alan çerçevesi konu alanlarına göre analizinde en fazla
“Bilgiyi Yorumlama”, “Sonuç Çıkarma” ve “Tanımlama” konu alanlarını ölçmeye yönelik
soruların yer aldığı, “Sentez”, “Araştırma Tasarlama” ve “Genelleme” gibi akıl yürütme alt
konu alanlarına yönelik soruların bulunmadığı görülmüştür. Soruların 2018 FBDÖP alan
becerilerine göre incelenmesi sonucu en fazla “Analitik Düşünme” ve “Karar Verme"
becerilerinin ölçülmeye çalışıldığı, “İletişim” ve “Takım Çalışması” becerilerinin soru
analizlerinde yer almadığı belirlenmiştir. K12 Beceri Çerçevesi kapsamında en fazla
“Bilimsel Veriye Dayalı Tahmin Becerisi”, “Bilimsel Çıkarım Yapma Becerisi” ve
“Tümdengelimsel Akıl Yürütme Becerisi”ni test eden sorulara yer verildiği, “Bilimsel
Gözleme Dayalı Tahmin Becerisi”, “Operasyonel Tanımlama Becerisi” ve “Bilimsel
Sorgulama Becerisi” kategorilerini destekleyici soruların yer almadığı tespit edilmiştir.
Akıl yürütme becerileri açısından ise en fazla “Nedensel Akıl Yürütme” ve “İlişkisel Akıl
Yürütme” becerilerinin test edildiği , “Tümevarımsal Akıl Yürütme” ve “Orantısal Akıl
Yürütme” becerilerini test eden az sayıda soru olduğu belirlenmiştir. Soruların, Sönmez
Formülü kullanılarak anlaşılırlık/okunabilirlik düzeylerine göre analizi sonucu genellikle
“Metin anlaşılabilir” düzeyde olduğu ve bunu “Metin açık ve anlaşılır” düzeyin takip ettiği
görülmektedir.
Sonuç: LGS Fen Bilimleri soruları ile ders kitabı sorularının 2018 FBDÖP kazanımları,
2018 FBDÖP alan becerileri ve K12 Beceri Çerçevesi alan becerilerine göre dengeli bir
dağılım göstermediği görülmektedir. Bazı beceri ya da kazanımlarla ilgili hiç soru yer
almazken bazılarıyla ilgili birden çok soru yer almaktadır. Bu bağlamda soruların program
kazanımlarını ve becerileri yeterince temsil etmediği görülmüştür. TIMSS-2019
kapsamında soruların incelenmesi sonucu akıl yürütme bilişsel basamağındaki becerilerin
ölçülmesine yönelik soru sayısının diğer alan becerilerine göre daha az olduğu tespit
edilmiştir. Okunabilirlik düzeyleri açısından soruların genellikle anlaşılabilir düzeyde
olduğu belirlenmiştir. Akıl yürütme becerilerine göre yapılan analizde her becerinin en az
bir soru tarafından ölçüldüğü tespit edilmiştir. Bilimsel bilgi düzeylerine göre soru
analizlerinde genellikle alt seviyelerde yığılma olduğu görülmüştür.
Objective: The aim of this study is to determine the distributions of the Science questions
in the High School Entrance System (LGS) between the years 2020 and 2023 and the
questions in the Science course textbook in terms of program sub-topic areas and
achievements, Science Course Curriculum (FBDÖP) field skills, TIMSS-2019 cognitive
domain framework topic areas, reasoning skills, K12 Skill Framework Science field skills,
and scientific knowledge levels, and to identify the readability levels of the questions.
Material and Methods: In this research, the document analysis method, one of the
qualitative research methods, was used. The research data consists of 80 Science questions
from the LGS exams in the years 2020, 2021, 2022 and 2023, as well as a total of 24
Science questions selected from the textbook used in the 2023-2024 academic year. The
research data was recorded in a template that included the 2018 FBDÖP achievements,
TIMSS-2019 cognitive domain framework topic areas, 2018 FBDÖP field skills, K12 Skill
Framework Science field skills, reasoning skills, scientific knowledge level, and
readability levels. The accuracy and reliability of the analyses conducted based on the
review were ensured through expert opinions.
Results: When examining the distribution of LGS Science questions and textbook
questions between the years 2020 and 2023 according to the sub-topic areas in the
curriculum, it was observed that the majority of questions came from the sub-topic areas of
“Pressure,” while no questions were included from the sub-topic areas of “Chemical
Industry in Turkey” and “Conversion of Electrical Energy.” In the analysis of questions
xx
according to the TIMSS-2019 cognitive domain framework topic areas, it was observed
that the majority of questions measured the topic areas of "Interpreting Information,"
"Drawing Conclusions," and "Describing," while there were no questions related to
reasoning sub-topic areas such as "Synthesis," "Designing Investigations," and
"Generalizing". As a result of examining the questions according to the 2018 FBDÖP field
skills, it was determined that the skills of "Analytical Thinking" and "Decision Making"
were try to measured the most; while skills such as "Communication" and "Teamwork"
were not present in the question analyses. Under the scope of the K12 Skill Framework, it
was found that the questions predominantly tested skills such as "Scientific Data-Based
Prediction Skill," "Scientific Inference Skill," and "Deductive Reasoning Skill." It was
observed that there were no questions supporting the categories such as "Scientific
Observation-Based Prediction Skill," "Operational Definition Skill," and "Scientific
Inquiry Skill". In terms of reasoning skills, it was determined that the questions
predominantly tested skills such as "Causal Reasoning" and "Relational Reasoning," while
there were few questions testing skills such as "Inductive Reasoning" and "Proportional
Reasoning". After analyzing the questions according to the clarity/readability levels using
the Sönmez Formula, it was generally found that the texts were at a "Text is
understandable" level, followed by the "Text is clear and understandable" level.
Conclusion: It was observed that LGS Science questions and course book questions did
not show a balanced distribution according to 2018 FBDÖP achievements, 2018 FBDÖP
field skills and K12 Skills Framework field skills. While there were no questions about
some skills or achievements, there were multiple questions about some. In this context, it
was seen that the questions did not adequately represent the program achievements and
skills. As a result of examining the questions within the scope of TIMSS-2019, it was
determined that the number of questions for measuring skills in the cognitive step of
reasoning was less than other field skills. In terms of readability levels, it was determined
that the questions were generally at an understandable level. In the analysis based on
reasoning skills, it was found that each skill was measured by at least one question. In the
analysis of questions according to scientific knowledge levels, it was determined that there
was generally accumulation at lower levels.
