KÖPEKLERDE TÜKÜRÜK PH’SI İLE DİŞ VE DİŞ ETİ HASTALIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Abstract

KÖPEKLERDE TÜKÜRÜK PH’SI İLE DİŞ VE DİŞ ETİ HASTALIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Özcan Ö. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Veterinerlik Cerrahisi, Yüksek Lisans Tezi, Aydın, 2024. Amaç: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Hayvan Hastanesi ve çevre kliniklere getirilen köpeklerin diş ve diş eti hastalıkları inspeksiyon yöntemi ile değerlendirilip steril pipet ile tükürükleri alındı pH metre ile tükürük pH'ları ölçülüp kaydedildi. Sunulan çalışmada köpeklerde görülen ağız, diş ve diş eti hastalıkları ile tükürük pH’sı arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Çalışma materyalini Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Hayvan Hastanesi klinikleri ve çevre kliniklere muayene ve tedavi için getirilen farklı yaş, cinsiyet, ırk ve kilodaki 302 (n=302) köpek hasta sahiplerinin onamı alınarak çalışmaya dâhil edilmiştir. Hasta sahiplerine yapılan tez çalışmasından bahsedilerek hasta sahiplerine hastanın ağız ve diş problemi olup olmadığı soruldu. Hastalık var ise daha önce ağız ve diş hastalıkları konusunda bir tedavi görüp görmediği kaydedildi. Hastanın düzenli aralıklarla diş kontrollerinin yapılıp yapılmadığı, hastanın dişinin fırçalanıp fırçalanmadığı eğer fırçalanıyorsa ne zamandan beri ve hangi sıklıkla fırçalandığı soruldu. Bunlara ek olarak hastanın beslenme şekilleri ve tükettiği su cinsi hakkında bilgi alındı. Köpeklerin detaylı ağız ve diş muayenesi yapıldı ve hastalarda görülen diş ve diş eti hastalıkları kaydedildi. Hasta ağzından steril pipet ile alınan tükürük örnekleri Horiba Laquatwin® pH-22 pH Metre ile ölçülüp kaydedildi. Bulgular: Sunulan bu tez çalışmasında; 155 erkek, 147 dişi olmak üzere toplam 302 adet köpek çalışmaya dâhil edilmiştir. Yaş olarak en az geriatrik (109 ay ve üstü aylık) köpek (n=32) ve en fazla yetişkin (19-108 aylık) köpek (n=152) kaydedilmiştir. Çalışmaya dahil edilen köpekler ırk büyüklüğüne göre küçük (n=105), orta (n=86) ve büyük ırk (n=111) olarak belirlenmiştir Çalışmaya dahil edilen köpeklerin en çok (n=191) karma beslendiği, en az ise yaş mama tükettiği (n=7) tespit edilmiştir. Tüketilen su cinsine göre içme suyu tüketen köpeklerin (n=179), çeşme suyu tüketen köpeklerden (n=123) daha fazla olduğu belirlenmiştir. Çalışmaya katılan köpeklerde plak en çok kanin (n=217) dişte, gingivitis en çok premolar dişte (n=116), kalkulus en çok premolar dişte (n=117), periodontit (PD) en çok premolar dişte (n=77), diş aşınması en çok kanin dişte (n=53), diş çürüğü en çok premolar dişte (n=71), diş kaybı ise en çok insisiv dişte (n=57) olduğu tespit edilmiştir. Hastalık olan ve olmayan köpeklerin tükürük pH değerleri karşılaştırıldığında, hastalık varlığında tükürük pH değerinin arttığı tespit edilmiştir. Yaş gruplarına göre tükürük pH ortalaması incelendiğinde erkek yavru köpeklerin tükürük pH’sının diğer genç, yetişkin ve geriatrik erkek köpeklere göre daha düşük bulunmuşken, dişi yavru köpeklerin tükürük pH’sı genç ve yetişkin dişi köpeklere göre düşük bulunmuştur. Erkek ve dişi köpeklerin tükürük pH'sı arasında anlamlı fark bulunmamıştır. Irk büyüklüğüne göre tükürük pH ortalaması incelendiğinde; erkek büyük ırk köpeklerin tükürük pH’sının küçük ve orta ırk erkek köpeklere göre daha yüksek olduğu, dişi köpeklerde ise büyük ırk köpeklerin tükürük pH’sı küçük ırk köpeklere göre yüksek bulunmuştur. Hastalık varlığında erkek yavru köpeklerin tükürük pH’sı diğer yaş gruplarına göre, dişi yavru köpeklerin tükürük pH’sı ise genç ve yetişkin dişi köpeklere göre düşük olduğu tespit edilmiştir. Yaş grubuna bağlı hastalık varlığı ile yokluğu arasında tükürük pH’ları arasında anlamlı farklılık bulunmamıştır. Hastaların beslenme şekline bağlı tükürük pH’sı incelendiğinde kuru mama tüketen yavru köpeklerin tükürük pH’sı geriatrik köpeklere göre düşük bulunmuştur. Karma beslenen yavru köpeklerin tükürük pH’sı genç, yetişkin ve geriatrik köpeklerden düşük bulunmuştur. Genç köpeklerin tükürük pH’sı geriatriklere göre yüksek bulunmuştur. Kuru mama tüketen genç köpeklerin tükürük pH'sı, karma beslenen genç köpeklere göre düşük bulunmuştur. Kullanılan su cinsine göre tükürük pH’sı incelendiğinde çeşme suyu tüketen yavru köpeklerin pH’sı genç ve yetişkin köpeklere göre düşük bulunurken, içme suyu tüketen yavruların pH’ları ise genç, yetişkin ve geriatrik köpeklere göre düşük bulunmuştur. Çeşme suyu tüketen yetişkin köpeklerin tükürük pH’sı, içme suyu tüketen yetişkin köpeklere göre yüksek bulunmuştur. Çeşme ve içme suyu tüketen diş ve diş eti enfeksiyonu olan köpeklerin pH’sı aynı su cinsini tüketen hastalık olmayan köpeklerin tükürük pH’sına göre yüksek bulunmuştur. Sonuçlar: Sedasyon ve/veya anestezi uygulanan köpeklerde tüm yaş gruplarında tükürük pH'sı düşük bulunmuştur. Cinsiyetler arasında tükürük pH’sında anlamlı fark bulunmamıştır. Hastalık tespit edilen köpeklerde tükürük pH’sı yüksek bulunmuştur. Plak ve kalkulus bulunmayan köpeklerin pH değerleri bu hastalıkları taşıyan köpeklere göre daha düşük bulunmuştur.