KÜLTÜREL FAKTÖRLERİN YAŞAM BEKLENTİSİ VE ÇEVRE KİRLİLİĞİ ÜZERİNE ETKİLERİ: G-7 ÜLKELERİ ÖRNEĞİ

Abstract

Dal B. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Disiplinlerarası Çevre Sağlığı Programı, Yüksek Lisans, Aydın, 2023. Amaç: Bu çalışma, G-7 ülkelerinde kültürel faktörlerin yaşam beklentisi ve çevre kirliliği üzerine etkilerini 1997-2019 dönemi yıllık verileriyle panel veri analizi yöntemi kullanarak araştırmayı amaçlamaktadır. Gereç ve Yöntem: Çalışmada, G-7 ülkelerinde kültürel faktörlerin yaşam beklentisi ve çevre kirliliği üzerine etkileri iki farklı model kullanılarak ele alınmıştır. Çevre kirliliği ve yaşam beklentisi iki ayrı modelin bağımlı değişkenleri iken kültürel faktörler bağımsız değişken olarak modele alınmıştır. Ayrıca reel gelir, kentleşme ve enerji tüketimi modellere kontrol değişken olarak alınmıştır. Çalışmanın analizinde, ilk olarak değişkenlerde ve modelde yatay kesit bağımlılığının varlığı test edilmiştir ve bu test sonuçlarına göre serilerin durağanlığı CIPS (Cross-Sectionally Augmented IPS) birim kök testiyle sınanmıştır. PMG- ARDL (Pooled Mean Group/AR Distributed Lag Models) tahminci test sonuçlarına göre, uzun ve kısa dönem tahminleri yapılmıştır ve son olarak değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisi incelemek için Panel nedensellik testi yapılmıştır. Bulgular: Çalışmanın PMG- ARDL tahminci sonuçlarına Model I’de uzun dönemde G-7 ülkelerinde kültürel faktörler, reel gelir ve kentleşmenin artmasının yaşam beklentisini artıracağı sonucuna ulaşılmıştır. Model II’de ise uzun dönemde G-7 ülkelerinde kültürel faktörlerdeki artışın çevre kirliliğini azaltacağı ancak kentleşme ve enerji tükeriminin çevre kirliliğini artıracağı sonucuna ulaşılmıştır. Dumitrescu Hurlin panel nedensellik sonuçlarına göre olasılık değerleri incelendiğinde yaşam beklentisinden; enerji tüketimine, kültürel faktörlere, CO2 emisyonlarına ve kentleşmeye doğru tek yönlü nedensellik ilişkisinin varlığı sonuçlarına ulaşılmıştır. CO2 emisyonlarından reel gelire tek yönlü nedensellik ilişkisi olduğu tespit edilmiştir. Dahası kültürel faktörler ve kentleşmeden CO2 emisyonlarına doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Son olarak Dumitrescu Hurlinpanel nedensellik analiz sonuçlarına göre tez kapsamında kurulan modellerdeki birçok değişken arasında nedensellik bağı bulunmaktadır. Sonuç: Literatürde kültürel faktörlerin çevre ile ilişkisini anlatan kısıtlı sayıda çalışma bulunurken kültürel faktörlerin yaşam beklentisi üzerindeki etkisini inceleyen çalışma yok denecek kadar azdır. Kullanılan ülke grubu ve güncel ekonometrik modellerin kullanıldığı bu çalışmanın literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Ayrıca politika yapıcılar ve karar alıcılar açısından bu analiz sonuçlarının yararlı olacağı kanaatindeyiz.