Stomalı Hastalara Verilen Video Destekli Stoma Bakımı Eğitiminin Ameliyat Sonrası Anksiyete, Stomaya Uyum ve Komplikasyonlara Etkisi: Randomize Kontrollü Çalışma

Abstract

Giriş: Bağırsakta stoma açılmasının primer nedeni olan kolorektal kanserler, dünyada morbidite ve mortaliteyi artıran bir sorun haline gelmiştir. Stoma cerrahisi hastalarda normal boşaltım biçiminde değişime yol açan cerrahi uygulamadır. Stoma cerrahisi sağlığın sürdürülmesi ya da yeniden kazandırılması, yaşam süresinin uzatılması, organ fonksiyonlarının en üst düzeye çıkarılması, ağrının giderilmesi ve görünümün düzeltilmesinde etkin bir tedavi yöntemi olmasının yanı sıra, bireyin fizyolojik, sosyal, psikolojik ve emosyonel açıdan çeşitli sorunlar yaşamasına neden olabilmektedir. Bu nedenle cerrahi süreçteki hasta eğitim ve danışmanlığı, hasta bakımının vazgeçilmez bir parçası ve önemli bir hemşirelik girişimidir. Amaç: Bu çalışmanın amacı, stomalı hastalara verilen video destekli stoma bakımı eğitiminin hastalarda ameliyat sonrası anksiyete, stomaya uyum ve komplikasyonlara etkisinin değerlendirilmesidir. Gereç ve Yöntem: Bu çalışma, doktora tez kapsamında çift kör randomize kontrollü girişimsel türde Ocak 2021 ve Eylül 2022 tarihleri arasında Aydın Atatürk Devlet Hastanesi, Aydın Devlet Hastanesi ve Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Uygulama ve Araştırma Hastanesinin Genel Cerrahi Kliniklerinde örnekleme alınma kriterlerini karşılayan 21 girişim grubu (ameliyat sonrası dönemde video destekli stoma bakımı eğitimini alan) ve 21 kontrol grubu olmak üzere 42 hasta ile gerçekleştirildi. Hastaların girişim ya da kontrol grubunda yer alma durumunun belirlenmesi için bilgisayar yardımıyla rastgele blok randomizasyon yöntemi kullanıldı. Araştırma verileri, “Hasta Tanılama Formu”, “Durumluk Süreklilik Kaygı Ölçeği”, “Stomaya Uyum Ölçeği” ve “Pittman Ostomi Komplikasyon Şiddet İndeksi” ile toplandı. Ameliyat sonrası dönemde girişim grubundaki hastalara video destekli stoma bakımı eğitimi verilirken, xiv kontrol grubundaki hastalara düz anlatım ve demostrasyon yöntemli ile eğitim verildi. Araştırma süreci boyunca hastaların anksiyete düzeyini belirlemek, stomaya uyumunu ve komplikasyon değerlendirmesi yapabilmek için hastalara 3 farklı zaman diliminde ziyaret yapılarak hasta takibi sonlandırıldı. Bulgular: Çalışmamızda hastaların tüm değişken gruplarında Durumluk--Sürekli Kaygı ölçeği puanlarının istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık göstermediği, girişim ve kontrol grubu hastalarında orta düzeyde anksiyete görüldüğü; Girişim grubunun Ostomi Uyum Ölçeği genel toplam puan ortalaması ve alt boyut puan ortalamalarını, kontrol grubuna göre daha düşük olduğu; Girişim grubunun Pittman Ostomi Komplikasyon Şiddet İndeks (OCSI) total puan ortalamasının kontrol grubu hastalarına göre daha düşük olduğu belirlendi. Sonuç ve Öneriler: Stoma cerrahisi uygulanan hastalara, cerrahi süreçte verilen video destekli stoma bakımı eğitiminin ameliyat sonrası dönemde hastaların anksiyete düzeyini etkilemediği, her iki hasta grubunda da orta düzeyde anksiyete görüldüğü; girişim grubu hastalarında ostomi uyum ölçeği genel puan ortalaması ve alt boyut puan ortalamalarının kontrol grubu hastalarına göre daha düşük olduğu, ve girişim grubu hastalarının zamanla ostomi uyumunun azaldığı, girişim grubu hastalarının pittman ostomi komplikasyon şiddet indeks puan ortalamasının kontrol grubu hastalarına göre daha düşük olduğu belirlendi. Sonuç olarak; stomalı hastalara verilen video destekli stoma bakım eğitimi komplikasyonları azaltmada etkili olduğu görüldü. Bu sonuçlar doğrultusunda hastaların anksiyete düzeyini azaltmak için hastaların dikkatini başka yöne çekerek video eğitim dışında diğer eğitim yöntemlerini de içeren karma eğitim yöntemlerinin kullanılması veya müzik dinletisi, aromaterapi gibi alternatif tedavi yöntemlerinin uygulanması; hastaların stomaya uyumlarını arttırmak için hastalara video destekli stoma bakımı eğitimi ve perioperatif danışmanlığın hastanın kliniğe ilk kabul edildiği andan itibaren başlayarak bütün cerrahi süreçte dinamik olarak devam etmesi ve tekrarlanması, ayrıca hastalara stomanın yeni açıldığı göz önünde bulundurularak hastaların 1., 3. ve 6. ay gibi daha uzun zaman diliminde periyodik olarak takip edilerek uyum düzeylerinin değerlendirilmesi, stomaya ilişkin komplikasyonları değerlendirirken Pittman Ostomi Şiddet İndeksi gibi geçerliliği ve güvenilirliği sağlanan bir ölçüm aracının kullanılarak hasta bakımında ortak bir dil kullanılması önerilmektedir.