Ergenlerde Siber Zorbalık, Siber Mağduriyet, Depresyon ve Başetme İlişkisi

Abstract

ÖZET ERGENLERDE SİBER ZORBALIK, SİBER MAĞDURİYET, DEPRESYON VE BAŞETME İLİŞKİSİ Boyar Ü, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Programı, Yüksek Lisans Tezi, Aydın, 2023 Amaç: Bu çalışma Denizli Merkezefendi ilçesindeki lise öğrencilerinde siber zorbalık, siber mağduriyet, depresyon ve başetme ilişkisini belirlemek amacıyla kesitsel olarak yapılmıştır. Gereç ve Yöntem: Araştırma evrenini Denizli ili Merkezefendi ilçesindeki ortaöğretim kurumlarında bulunan 5686 öğrenci, örneklemi ise 466 öğrenci oluşturmuştur. Kayıplar nedeniyle 445 öğrenci ile çalışma gerçekleştirilmiştir. Çalışmada veri toplamak için Sosyodemografik Özelliklere İlişkin Soru Formu, Siber Zorbalık Ölçeği, Siber Mağduriyet Ölçeği, Beck Depresyon Ölçeği ve Başa Çıkma Tutumlarını Değerlendirme Ölçeği kullanılmıştır. Tanımlayıcı istatistikler; kategorik değişkenler için sayı ve yüzde, nicel değişkenler için ortalama±standart, minimum, maksimum ve range olarak verilmiştir. Verilerin normal dağılıma uygunluğu Kolmogorov-Smirnov testi ile kontrol edilmiştir. Ölçek toplam puanlarının bağımsız gruplar arası karşılaştırmalarında Mann-Whitney U testi, Kruskall-Wallis H testi ve Tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Ölçek toplam puanları arasındaki ilişkiler Spearman Korelasyon Analizi ile incelenmiştir. p˂0,05 değeri istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir. Bulgular: Katılımcıların sosyodemografik özellikleri incelendiğinde % 58,4’ ünün (n=260) kadın, % 41,6’ sının (n=185) erkek olduğu, yaş ortalamalarının ise 15,99±1,13 olduğu belirlenmiştir. Katılımcıların cinsiyet, okul türü ve gelir düzeylerine göre Siber Zorbalık Ölçeği toplam puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmuştur (Sırasıyla: p=0,003; p<0,001; p=0,049). Katılımcıların okul türüne göre Siber Mağduriyet Ölçeği toplam puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmuştur (p<0,001). Katılımcıların cinsiyetine göre Beck Depresyon Ölçeği toplam puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmuştur (p<0,001). Yapılan korelasyon analizinde Başa Çıkma xi Tutumlarını Değerlendirme Ölçeği toplam puanı ile Siber Mağduriyet Ölçeği toplam puanı arasında negatif yönde zayıf düzeyde (r= -0,103; p=0,031),Siber Zorbalık Ölçeği toplam puanı ile Siber Mağduriyet Ölçeği toplam puanı arasında negatif yönde orta düzeyde (r= - 0,562; p<0,001),Siber Zorbalık Ölçeği toplam puanı ile Beck Depresyon Ölçeği toplam puanı arasında pozitif yönde zayıf düzeyde(r= 0,209; p<0,001) ve Siber Mağduriyet Ölçeği toplam puanı ile Beck Depresyon Ölçeği toplam puanı arasında negatif yönde zayıf düzeyde anlamlı bir ilişki bulunmuştur (r= -0,374; p<0,001). Sonuç: Çalışmaya katılan erkek öğrencilerin kız öğrencilere göre daha fazla siber zorbalık davranışı gösterdikleri, öğrencilerin yaşları arttıkça siber zorbalık davranışının da arttığı, siber zorbalığa uğrayan kız öğrencilerin daha fazla depresyon yaşadığı, kız öğrencilerin daha fazla baş edebilme durumu olduğu, yaş arttıkça baş edebilme durumunun da arttığı bulunmuştur. Anne eğitim durumu ve baba eğitim durumu ilkokul ve altı olanların daha az siber zorbalık yaptıkları daha fazla siber mağduriyet yaşadıkları, bilgisayar kullanımı 5 saat ve üzeri olanların siber zorbalık davranışı göstermelerinin daha yüksek olduğu bulunmuştur. Çalışmaya katılan ergenlerin büyük çoğunluğunun kendini çökkün ve mutsuz hissettiği bulunmuştur. Ergenlerin siber mağduriyetleri arttıkça başetme becerilerinin azaldığı belirlenmiş olup siber mağduriyete uğrayanların daha çok dini başetme yöntemini kullandığı bulunmuştur. Ayrıca siber zorbalık yapan katılımcıların daha az siber mağduriyet yaşadıkları saptanmıştır. Öğrencilere siber mağduriyete uğramaları durumunda ne tarz başetme yöntemlerini kullanacakları ve hukuksal yollar konusunda eğitimler verilmesi önerilir.