Özet:
Doğal afetler, insanlık tarihi boyunca oldukça yıkıcı sonuçlar ortaya çıkarmıştır.
Günümüzde, küresel ısınma ve iklim değişikliğine bağlı olarak artış gösteren meteorolojik
afetler, dikkat edilmesi gereken en önemli sorunlardan biri haline gelmiştir. Küresel ısınma,
iklim değişikliği ve doğal afetler gibi konuları bünyesinde barındıran sosyal bilgiler dersinde;
öğrencilerin bu konuları doğru ve etkili olarak öğrenmeleri gerekir. Böylelikle öğrenciler, afet
öncesinde, sırasında ve sonrasında yapılması gerekenleri öğrenmekle birlikte, afetleri
azaltmak için yapılması gerekenleri de öğrenmiş olur. Bu noktada sosyal bilgiler dersine
büyük bir sorumluluk düşmektedir. Ülkemizde yapılan çalışmalar dikkate alındığında;
öğretmenlerimizin büyük bir bölümünün yapılandırmacı yaklaşımın aksine genellikle anlatım
yöntemini ve ders kitabı etkinliklerini tercih ettikleri görülmektedir. Ancak gelişen
teknolojiye bağlı olarak hem öğrenciler hem de eğitim-öğretimde kullanılan yöntem, teknik
ve materyaller değişmektedir. Değişimin bir sonucu olarak sosyal bilgilerde çoklu ortam
materyallerinin kullanılması, dersi günümüz öğrencilerine daha uygun hale getirecek;
meteorolojik afetler, küresel ısınma ve iklim değişikliği gibi konuların daha doğru ve etkili
öğrenilmesini sağlayacaktır.
Bu araştırmada, ortaokul 5. sınıf öğrencilerine, sosyal bilgiler dersinde meteorolojik
afetlerin çoklu ortam materyalleri kullanılarak aktarılmasının öğrencilerin akademik
başarılarına ve afet bilinci düzeylerine etkisi incelenmiş ve öğrenci görüşleri alınmıştır.
Karma yöntem modellerinden yakınsayan paralel desenin kullanıldığı bu araştırma, 2022-
2023 eğitim ve öğretim yılında, İzmir’de bir ortaokulda 30 deney, 30 kontrol grubu olmak
üzere 60 öğrenci ile gerçekleştirilmiştir. Toplam 6 hafta boyunca “İnsanlar, Yerler ve
Çevreler” öğrenme alanında yer alan meteorolojik afetlere ilişkin konular, deney grubuna
çoklu ortam materyalleri ile işlenirken kontrol grubuna ise ders kitabındaki etkinlikler
kullanılarak işlenmiştir. Veriler, uygulama öncesinde ve sonrasında Meteorolojik Afetler
Akademik Başarı Testi, Afet Bilinci Ölçeği ve yarı yapılandırılmış görüşme formu
kullanılarak elde edilmiştir. Elde edilen verilerin analizi, SPSS ve MAXQDA programları
kullanılarak ve betimsel analiz yapılarak gerçekleştirilmiştir.
Araştırma sonuçlarına göre deney ve kontrol grupları arasında istatistiksel açıdan
anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Ancak etki boyutu incelendiğinde deney grubu
öğrencilerinin kontrol grubuna kıyasla daha başarılı olduğu ve afet bilinci düzeyinin daha
yüksek olduğu görülmüştür. Öğrenci görüşleri incelendiğinde ise öğretimde çoklu ortam
materyallerinin kullanılmasının dersi daha bilgilendirici, eğlenceli ve heyecanlı kıldığı
sonucuna ulaşılmıştır. Bu çalışma, öğretimde farklı materyallerin kullanılması ve alanyazında
meteorolojik afetlere ilişkin boşluğu doldurması açısından önem arz etmektedir. Çoklu ortam
materyallerinin; meteorolojik afetlerin öğretiminde, farklı konularda ve farklı derslerde
kullanılarak daha fazla test edilmesi, meteorolojik afetler konusunda farklı çalışmaların
yapılması önerilmektedir.