İlköğretimde görev yapan öğretmenlerin öğretme stillerinin sınıf yönetimi yaklaşımları ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları arasındaki ilişki

Abstract

Öğretimin, öğrenme-öğretme sürecinin etkililiğinin tartışıldığı ve daha iyi nelerin yapılabileceği sorusunun birçok araştırmacı, yönetici ve uygulayıcı tarafından sorulduğu günümüzde gelinen noktada, bireysel farklılıkların önemi dikkat çekmektedir. Öğrencilerin bireysel farklılıklarının dikkate alındığı, öğrencinin eğitim sisteminin merkezinde tutulduğu bir sınıf atmosferinin oluşturulması gerektiği ön plana alınmıştır. Ortaya çıkarılan bu tespitlerin yanında öğretimi gerçekleştirecek olan ya da bir başka deyişle öğretime yön verecek olan öğretmenin bu süreçteki rolü göz ardı edilmemelidir. Öğretmenin de kendine özgü bir öğretim becerisinin olduğu, bu bağlamda onun da bireysel farklılıklarının öğretim boyutunda incelenmesi gerekmektedir. Bu çalışmada öğretmenlerde tespit edilen baskın öğretme stillerinin, sahip olunması gereken mesleki özelliklerden sınıf yönetimi yaklaşımıyla ve bunun yanında mesleğine yönelik tutumları arasında ne tür bir ilişkinin olduğu belirlenmeye çalışılmıştır. Burada öğretme stilleri, sınıf yönetimi yaklaşımları ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları, cinsiyet, kıdem ve branş değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediği incelenmiştir. Araştırma nicel bir çalışma olarak tasarlanmış ve araştırmada genel tarama modeli kullanılmıştır. Bu modele uygun olarak, ilişkisel tarama modeli ile de desenlenmiştir. Çalışmada beş temel branş olan sınıf öğretmenliği, Türkçe öğretmenliği, matematik öğretmenliği, sosyal bilgiler öğretmenliği ve fen ve teknoloji öğretmenliği branşları tercih edilmiştir. Araştırmanın örneklemi oluşturulurken öncelikle "oransız küme örnekleme" yöntemine başvurulmuştur. Her kümeden alınan öğrenci sayısı eşit olacak şekilde, oransız eleman örnekleme yoluna gidilmiştir. Böylece her branştan 200 öğretmen çalışma kapsamına dahil edilmiştir. v Araştırmada 3 ölçek kullanılmıştır. Bunlar; öğretme stillerini belirlemek adına 1996 yılında Grasha tarafından geliştirilen Grasha öğretme stili ölçeği, 2006 yılında Çetin tarafından geliştirilen öğretmenlik mesleğine yönelik tutum ölçeği ve Yaşar'ın (2008) geliştirmiş olduğu Sınıf Yönetimi ölçeği’dir. Araştırma sürecinde elde edilen veriler, SPSS 11.5 istatistik paket programı aracılığı ile çözümlenmiştir. Araştırma verileri frekans, yüzde, aritmetik ortalama, standart sapma, Kolmogorov Smirnov (K – S) testi, t testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA), Tukey testi ve pearson korelasyon testi kullanılarak elde edilmiştir. Araştırmada elde edilen sonuçlar şöyledir. 1) Araştırmada en fazla tercih edilen öğretme stili "rehber öğretme stili", en az tercih edilen öğretme stili ise "kişisel öğretme stili" olarak hesaplanmıştır. Genel anlamda öğrenci merkezli öğretme stilleri, öğretmen merkezli öğretme stillerine göre daha fazla tercih edilmiştir. 2) Anlamlı farkların görüldüğü öğretme stilleri incelendiğinde, cinsiyet değişkeninin kişisel öğretme stili dışında diğer tüm öğretme stillerinin belirlenmesinde etkili bir değişken olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bilgi aktarıcı ve otoriter öğretme stillerinde bayan öğretmenlerin; rehber ve danışman öğretme stillerinde erkek öğretmenlerin lehine anlamlı sonuç görülmüştür. Danışman öğretme stili dışında diğer öğretme stilleri ile branş değişkeni arasında anlamlı farklılıklar görülmüştür. Öğretme stilleri ile kıdem değişkeni arasındaki testler sonucunda, kıdem değişkeninin tüm öğretme stilleri üzerinde fark oluşturduğu görülmüştür. 3) Cinsiyet açısından bayan öğretmenlerin daha öğrenci merkezli, erkek öğretmenlerin daha öğretmen merkezli bir sınıf yönetimi yaklaşımı tercih ettikleri görülmüştür. Branş değişkeninin, öğretmenlerin sınıf yönetimi yaklaşımlarında farklılık oluşturduğu görülmüştür. Sınıf öğretmenleri diğer branşlara göre öğrenci merkezli sınıf yönetimi yaklaşımını daha çok tercih etmektedirler. Matematik öğretmenleri ise diğer branşlara göre öğretmen merkezli sınıf yönetimi yaklaşımını daha fazla tercih etmektedirler. Kıdem değişkenin de öğretmenlerin sınıf yönetimi yaklaşımlarında fark oluşturmuştur. 1-10 yıllık kıdeme sahip öğretmenlerin diğer branşlara göre öğrenci merkezli sınıf yönetimi yaklaşımını tercih ederken, öğretmen merkezli sınıf yönetimi içerisinde en yüksek ortalama 21 – 30 yıl kıdeme sahip öğretmenlerde görülmüştür. vi 4) Cinsiyet değişkeninin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumu sadece sevgi boyutunda etkilediği görülmüştür. Bayan öğretmenlerin öğretmenlik mesleğini daha çok sevdiği tespit edilmiştir. Branş değişkenin, yine öğretmenlik mesleğine yönelik tutum değişkeniyle de arasında anlamlı farklılık görülmüştür. Sınıf öğretmenlerinin lehine anlamlı sonuç ortaya çıkmıştır. Kıdem değişkeniyle öğretmenlik mesleğine yönelik tutum değişkenin 3 alt boyutuyla da anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Sevgi ve uyum alt boyutlarında 1-10 yıl kıdeme sahip öğretmenlerin, değer de ise 30 yıl üzeri kıdeme sahip öğretmenlerin lehine anlamlı farklılık görülmüştür. 5) Bilgi aktarıcı ve otoriter öğretme stillerinin öğrenci merkezli sınıf yönetimi yaklaşımı ile negatif yönde yüksek düzeyde ilişki tespit edilirken; öğretmen merkezli sınıf yönetimi yaklaşımı ile pozitif yönde yüksek düzeyde ilişki tespit edilmiştir. Rehber ve danışman öğretme stilleri ile öğrenci merkezli sınıf yönetimi yaklaşımı ile pozitif yönde yüksek düzeyde ilişki tespit edilirken; öğretmen merkezli sınıf yönetimi yaklaşımı ile negatif yönde yüksek düzeyde ilişki tespit edilmiştir. 6) Bilgi aktarıcı, otoriter ve kişisel öğretme stiline sahip öğretmenler ile öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları arasındaki ilişkiye bakıldığında orta düzeyde ve pozitif yönde; rehber ve danışman öğretme stiline sahip öğretmenler ile öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları arasındaki ilişkiye bakıldığında yüksek düzeyde ve pozitif yönde bir ilişkinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

The baseline for this study was the necessity of consideration of individual differences among teachers, as well as the consideration of individual difference among students as suggested by constructivist theory of learning. In parallel to student-centered education which emphasizes that how something is learned is more important than what is taught, this study aimed to prove that teachers should also be aware of how they teach. As is seen, the question of “how” is asked not only for the learning styles of students but also for the teaching styles of teachers. In this study, the relationship between preferred teaching styles seen among teachers and their classroom management approaches, one of the required professional qualifications, as well as their attitudes towards their profession was tried to be revealed. Based on teachers’ gender, seniority and field of study, the existence of a significant difference between their teaching styles, classroom management approaches and attitudes towards their profession was explored. The study was designed as a quantitative one and general screening model was used. In accordance with this model, it was designed with ilişkisel tarama modeli. The study was based on the fields of primary school teaching, Turkish teaching, mathematics teaching, social sciences teaching and science & technology teaching, which are considered as the five main fields of education. As for the sampling of the study, initially, unproportional group sampling method was used. Next, unproportional component sampling was preferred, keeping the numbers of the students from each department equal. In this way, 200 teachers from each field of study were included in the study. viii Three scales were used in the study, namely (1) Grasha’s teaching style inventory which was developed by Grasha in 1996 in order to identify teaching styles, (2) the attitude scale for teaching profession created by Çetin in 2006, and (3) Classroom Management scale which was developed by Yaşar in 2008. The data gathered throughout the study were analyzed with SPSS 11.5, statistical packaged software. For the analysis, frequency, percentage, mean, standard deviation and such tests as Kolmogorov Smirnov (K-S), T-test, one-way analysis of variance, Tukey, Mann Whitney U, Kruskall Wallis and pearson correlation analysis were used. The results of the study were as follows: 1. The study revealed facilitator teaching style as the most commonly used teaching style in contrast to personal teaching style as the least commonly used one. In general, student-centered teaching styles were preferred to teacher-centered teaching styles. 2. Upon the analysis of teaching styles in which significant differences were found, it was concluded that gender was an effective factor in determination of all teaching styles except for personal teaching style. Meaningful results were obtained in favor of male teachers in facilitator and delegator teaching styles, and female teachers in expert and formal authority teaching styles. A significant difference between the field of study and teaching styles (except for delegator teaching style) was found. The results of the tests examining the relationship between teaching styles and seniority also revealed that seniority had an effect on all teaching styles. 3. It was found that female teachers preferred more student-centered classroom management approaches whereas male teachers preferred more teacher-centered. Field of study was proved to be an effective factor affecting teachers’ classroom management attitudes. Compared to other branches, primary school teachers preferred more student-centered classroom management attitude. Mathematics teachers, on the other hand, preferred more teacher-centered classroom management attitude in comparison with others. Seniority also had an effect on teachers’ classroom management attitudes. Teachers who had been working for 1-10 years preferred more student-centered classroom management attitude ix compared to others while teachers with 21 -30 year work experience preferred more teacher-centered classroom management attitude. 4. It was found that gender had an effect on the attitude towards teaching profession in terms of attachment only. It was revealed that female teachers loved the teaching profession more than male teachers. There was also a significant different between teachers’ field of study and their attitude towards the teaching profession. Primary school teachers had more positive attitude towards their profession. There were also significant differences between seniority and the three aspects of teachers’ attitude towards the teaching profession. 5. There was a significant negative correlation between expert and formal authority teaching styles with student-centered classroom management approach while there was a significant positive correlation between the former two and teacher-centered classroom management approach. Furthermore, there was a significant positive correlation between facilitator and delegator teaching style with student-centered classroom management approach while there was a significant negative correlation between the former two and teacher-centered classroom management approach. 6. There was a positive correlation between teaching styles and teachers’ attitudes towards teaching profession with regard to five teaching styles.