Ege havzası tunç ve demir çağ toplumlarının ölü gömme gelenekleriyle ilişkili fibulaların fonksiyon, inanç, tipoloji ve kimlik bağlamında değerlendirilmesi

Abstract

Bu tez çalışmasında Ege Havzası içerisinde değerlendirilen, Batı Anadolu coğrafyasında, İÖ 12-7/6. yüzyıllar arasına tarihlenen 3 bölge, 16 merkez, 53 mezar ve 324 fibula, Adalar coğrafyasında İÖ 13/12-6. yüzyıllar arasına tarihlenen 7 bölge, 10 merkez, 96 mezar, 178 fibula ve Kıta Yunanistan coğrafyasında İÖ 13/12-6. yüzyıllar arasına tarihlenen 11 bölge, 18 merkez, 91 mezar ve 294 fibula incelenmiştir. Çalışma kapsamında toplam 21 bölge, 44 merkez, 240 mezar, 796 fibula ele alınmıştır. Fibulalar hakkındaki ilk kapsamlı çalışma 1926 yılında Blinkenberg tarafından yapılmıştır. Günümüz çengelli iğneleri ile eşdeğer tutulan bu objeler döneminin takı repertuarında yerini almıştır. İÖ 2. binyılın sonlarında ilk kez Doğu Avrupa'da ortaya çıktığı düşünülen fibulaların mezarlara bırakılış öyküsü çalışmanın ana konusunu oluşturmaktadır. Çalışma, Geç Tunç Çağından Geç Demir Çağına kadarki süreçte defin gören; Kıta Yunanistan, Adalar, Anadolu, coğrafyalarındaki kazısı yapılmış mezarlardan saptanan fibulaların bütünü ile incelenmesini içermektedir. Ayrıca farklı coğrafyalardaki bahsi geçen bölgelerdeki örnekleri destekleyecek nitelikteki buluntulara da çalışmada yer verilecektir. Aynı zamanda ölen bireylerin defnedilirken kefenle mi yoksa kıyafetleriyle mi gömüldükleri sorusuna yanıt aranacaktır. Ölüm, toplumsal gerçekliğin üzerine kurulduğu önemli olgulardan birisidir. Mezarlarda bulunan armağanların ise genellikle ölen bireyin kişisel eşyalarının beden ve ruh ile birlikte yer altı dünyasına eşlik eden maddi belgeleri sunduğuna inanılmaktadır. Fakat armağanların defin öncesi seremonilerde mi, yoksa öteki dünya yolculuğunda bireyi korumak ya da yolculuğu kolaylaştırmak için mi konuldukları tartışma konusudur. Mezar armağanları aynı zamanda sosyal hiyerarşiyi de net bir şekilde yansıtmaktadır. Fibulaların ise hangi amaçla mezara bırakıldığı belirsizliğini korumaktadır. Bu belirsizlik akıllara kazınan olasılıklar göz önünde bulundurularak çalışma kapsamında ele alınmış ve çalışma neticesinde incelenen bölgelerin hem kendi içindeki hem de çapraz karşılaştırmalar ile var olan tipler üzerinden tasnif çalışması yapılmıştır.

In this thesis study, in the Western Anatolian geography, which is evaluated within the Aegean Basin, 3 regions dated between 12-7/6 centuries BC, 16 centers, 53 tombs and 324 fibulae, in the geography of islands 7 regions, 10 centres, 96 tombs, 178 fibulae dated between 13/12-6 centuries BC, and in the geography of continental Greece 11 regions, 18 centers, 91 tombs and 294 fibulae dated to 13/12-6 centuries BC are examined. Within the scope of this study, a total of 21 regions, 44 centers, 240 graves and 796 fibulae are discussed. The first comprehensive study of fibulae was carried out by Blinkenberg in 1926. These objects, which are equated with today's safety pins, took their place in the jewelry repertoire of the period. The main subject of the study is the story of the fibulae, which is thought to have emerged for the first time in Eastern Europe at the end of the 2nd millennium BC. The study includes the complete examination of the fibulae found in the excavated tombs located in continental Greece, Islands and Anatolia, which were buried in the period from the Late Bronze Age to the Late Iron Age. In addition, the findings that support the examples in the mentioned regions in different geographies will be included in the study. At the same time, an answer will be sought to the question of whether the deceased individuals were buried with a shroud or with their clothes. Death is one of the important facts on which social reality is built. The gifts found in the tombs are generally believed to present the personal belongings of the deceased, along with the body and soul, as well as the material documents accompanying the underworld. However, it is a matter of debate whether the gifts were put in the ceremonies before the burial or to protect the individual during the journey to the next world or to facilitate the journey. The burial gifts also clearly reflect the social hierarchy. It remains unclear for what purpose the fibulae were left in the grave. This uncertainty was handled within the scope of the study by taking into account the possibilities that were engraved in mind, and as a result of the study, a classification study was carried out on the existing types, both within themselves and with cross-comparisons.