Çalışma kapsamında ele alınan mezar stelleri, İzmir ili Selçuk ilçesinde yer alan Efes
Müzesi’ne satın alma, hibe ve hediye etme yollarıyla ulaştırılmış eserlerdir. Müzede
yürütülen eser tespit çalışmalarında bu kapsamda yetmiş dokuz (79) mezar steli tespit
edilmiştir. Eserlerin büyük bir çoğunluğu Ephesos antik kenti ile Selçuk ilçesi çevresinden
ele geçmiştir. Ayrıca Torbalı, Kuşadası – Kirazlı Köyü, Acarlar Köyü ve Aydın çevresinden
ele geçen ve Efes Müzesi’ne teslim edilen eserler de çalışmaya dâhil edilmiştir. Farklı
alanlarda bulunan söz konusu eserler dönem ve tipoloji açısından da farklı özellikler
sergilemekte olup tez çalışması içerisinde detaylı olarak incelenmiştir.
Tez çalışmasının konusunu oluşturan Efes Müzesi Hellenistik Dönem ve Roma
İmparatorluk Dönemi’ne ait mezar stellerinin detaylı olarak sunulabilmesi için daha önce
yayınlanan, Ephesos antik kenti başta olmak üzere, Anadolu kentlerine dair mezar stelleri
literatürü taranarak Ephesos mezar stellerine ait gelenek, tipoloji ve kronoloji hakkında
bilgiler edinilmeye çalışılmıştır. Özellikle eserlerin daha önce ikonografi ve figür tipleri
açısından detaylı olarak ele alınmaması ve kentin mezar steli geleneğinin saptanmamış
olması çalışmalarımızın bu konular üzerinde yoğunlaşmasına sebep olmuştur.
Bu doğrultuda Ephesos mezar stelleri kapsamında ölü
yemeği/symposium/symposion, veda, atlı/süvari, genre (günlük yaşam) sahneleri,
gladyatörlerin yer aldığı steller ve boyalı/kazıma tekniğine sahip stellerin varlığı tespit
edilmiştir. Söz konusu sahnelerin yanı sıra figür tipleri ve stellerin tipolojisi detaylı olarak
sunulmuştur. Ayrıca Ephesos mezar steli geleneğinin oluşmasında etkin rol oynayan Attika,
Smyrna, Lydia Bölgesi ve Byzantion merkezlerinin mezar stelleri ile karşılaştırmalar
yapılarak Ephesos mezar steli geleneğinin yerel ve etkileşimli üslubu aktarılmaya
çalışılmıştır.
viii
Çalışma kapsamında ele alınan mezar stellerine dair incelemeler sonucunda eserlerin
İÖ. 4. yüzyılın ortalarından İS. 3. yüzyılın başlarına kadar olan geniş bir kronolojiye sahip
olduğu saptanmıştır. Bu doğrultuda Ephesos kentinin en yoğun stel üretiminin İÖ. 2.
yüzyılın ikinci yarısı ile İÖ. 1. yüzyılın başları olduğu tespit edilmiştir. Aynı zamanda bu
dönemde yerel özelliklerin görüldüğü stellerin de sayıca fazla olduğu görülmektedir.
The grave stelai examined in this study have been acquired by Efes Museum which
is located in Selçuk, İzmir, by purchase, donation and gifts. Seventy nine (79) stelai were
identified during the research carried out in the museum within this context. Many of the
stelai were retrieved from Ephesos and the vacinity of Selçuk. Moreover, the artefacts
submitted to Efes Museum which were recovered form Torbalı, Kuşadası – Kirazlı Köyü,
Acarlar Köyü and the Aydın region are also included in this study. These stelai were found
in different areas show diverse characteristics in terms of era and typology and are
examined in detail in this study.
The previously published literature of the Anatolian grave stelai, primarily Ephesos
were searched as to give more detail regarding the Hellenistic and Roman Imperial Era
grave stelai of Efes Museum which is the subject of this study and to obtain information on
the customs, typology and chronology of Ephesian grave stelai. The lack of detailed
research regarding the iconography and figure types and the undetermined state of the
custom of grave stelai of Ephesos has steered the focus of our study on these subjects.
Accordingly, the stelai with scenes of funerary banquet/symposium/symposion,
farewell, horseman/rider, genre (daily life), stelai with gladiators and painted/engraved stelai
were detected among the Ephesian grave stelai. Alongside of these scenes the figüre types
and the typology of the stelai are presented in detail. Furthermore the local and influenced
style of the Ephesian grave stelai through the comparisons with stelai from Attica, Smyrna,
Lydian Region and Byzantion.
x
The stelai examined in this study, were determined to have a wide range in
chronology as beginning from the middle 4th century BC to 3rd century AD. The highest rate
of stelai production in Ephesos was determined to be between the second half of 2nd century
BC and early 1st century BC. Furthermore the research indicates that most of the stelai in
this period have local characteristics.
