1990’ların başından bugüne sosyal bilimlerin en fazla tartıştığı kavramların başında
hiç kuşkusuz küreselleşme ve neoliberal ekonomik dönüşümler gelmektedir. Çok farklı
şekillerde tanımlansa da küreselleşme kapitalizmin yeni bir evresi olarak ortaya çıkmış ve
dünyanın her köşesine sirayet ederek küresel çapta dönüşümlere sebep olmuştur. Farklı
boyutları bulunan bu sürecin en başta gelen yönü neoliberal piyasa ekonomisinin küresel
çapta etkinlik kazanması olmuştur. Yine bu dönemde gelişen neoliberal ekonomik
politikalarla birlikte sermayenin küresel çapta hareketliliği ve yayılmasını da sağlarken emek
ve sermaye arasındaki ilişkileri de derinden etkilemiştir. Ayrıca, bu politikalar II Dünya
Savaşından beri gelişen üretim modelini, yani Fordist üretim modelinin yerine postfordist
modeli geçirmiştir. Diğer bir deyişle sürekli, güvenceli kitlesel üretim modeli yerine süreksiz,
güvencesi, örgütsüz, oldukça esnetilmiş bir üretim modeli ve iş gücü ortaya çıkmıştır. Bu
dönem 2. Dünya Savaşı sonrası oluşan emek ve sermaye arasındaki göreli uzlaşmanın
bozulduğu dönem olmuştur: önce mavi yakalı emeğin değersizleşmesi sürecini çok geçmeden
beyaz yakalı emeğin dönüşümü izlemiştir. Nitelikli emeğin prekaryalaşma süreci 2000’li
yılların başından itibaren ülkemizde de da yaygın olarak görülmektedir.
Araştırma, küresel ekonominin başat aktörlerinden ilaç firmalarını temsil eden ‘tıbbı
satış temsilcilerinin’ kendi anlatımlarından yola çıkarak; iş tecrübeleri, algıları, iş güvencesi
ve mesleğin dönüşümü karşısında stratejilerinin incelemeyi amaçlamıştır. Türkiye’de faaliyet
gösteren uluslararası şirketlerin, serbest piyasa koşullarında pazarın lider şirketleri olduğu
bilinmektedir. Bu anlamda ilaç sektörünün çalışanları olan Tıbbi Satış Temsilcileri,
sermayenin emek gücü üzerindeki değişimlerini inceleyebileceğimiz bir sektörü temsil
etmektedir. Özellikle yeni çalışma koşullarının nitelikli emek gücü üzerindeki etkilerini
vi
esneklik, güvencesizlik ve belirsizlik ekseninde etkilerini incelemek çalışmanın merkeze
koyduğu irdeleme alanları olmaktadır.
Nitel araştırma yönteminin kullanıldığı çalışmada farklı illerden ve farklı firmalardan
otuz dört (n= 34) ‘tıbbi satış Temsilcisi’yle derinlemesine görüşmeler yapılmıştır.
Pandemiden dolayı her türlü kısıtlamanın olduğu dönemde dahi, yoğun piyasa rekabetinde
sermayenin nitelikli emek gücü üzerindeki otorite ve baskısı, iş güvencesizliğinin yarattığı
kaygı netlikle görülebilir durumdadır. Sektörün çalışanlarında ortaya çıkan bu baskı ve
kaygıyı nasıl yönettiklerine dair içerikler bulgularımızda ortaya çıkmaktadır.
Undoubtedly, globalization and neoliberal economic transformations are among the
most discussed concepts in social sciences since the beginning of the 1990s. Although it is
defined in many ways, globalization has emerged as a new phase of capitalism and has spread
to every corner of the world, causing global transformations. The foremost aspect of this
process, which has various dimensions, has been the global prevalence of the neoliberal
market economy. Again, with the neoliberal economic policies that developed in this period,
while it also provided the mobility and spread of capital on a global scale, it also deeply
affected the relations between labor and capital. In addition, these policies replaced the
production model that had developed since World War II, that is, the post Fordist model of
production instead of the Fordist model. In other words, instead of a continuous, reliable mass
production model, a discontinuous, unsecured, unorganized, highly stretched production
model and workforce has emerged. This period was the period when the relative reconciliation
between labour and capital, which emerged after World War II, broke down: first, the
devaluation of blue-collar labour was soon followed by the transformation of white-collar
labour. The precariatization process of skilled labour has been common in our country since
the beginning of the 2000s.
Based on the self-explanations of 'medical sales representatives' representing
pharmaceutical companies, one of the leading actors of the global economy; It aimed to
examine their strategies in the face of work experiences, perceptions, job security and the
transformation of the profession. It is known that international companies operating in Turkey
are the leading companies of the market in free market conditions. In this sense, Medical Sales
Representatives, who are employees of the pharmaceutical industry, represent a sector where
viii
we can examine the changesin capital on labour power. Examining the effects of new working
conditions on skilled labour on the axis of flexibility, insecurity and uncertainty are the areas
of investigation that the study puts at the centre.
In the study, in which the qualitative research method was used, in-depth interviews
were conducted with thirty-four (n= 34) 'medical sales representatives' from different
provinces and different companies. Field findings shows that, even in the period of all kinds
of restrictions due to the pandemic, the authority and pressure of capital on skilled labour
force in intense market competition and the anxiety created by job insecurity clearly show.
The contents of how the sector manages this pressure and anxiety in its employees emerge in
our findings.
