dc.contributor.advisor |
Arslaner, Hakan |
|
dc.contributor.author |
Akdeniz, Demet |
|
dc.date.accessioned |
2021-11-25T06:41:50Z |
|
dc.date.available |
2021-11-25T06:41:50Z |
|
dc.date.issued |
2021-11-24 |
|
dc.date.submitted |
2021-08-02 |
|
dc.identifier.citation |
Akdeniz. D. (2021) Türk vergi hukukunda mahremiyet hakkı (yayınlanmamış doktora tezi) Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın |
tr_TR |
dc.identifier.uri |
http://hdl.handle.net/11607/4382 |
|
dc.description.abstract |
Devletin üstün konumda olduğu vergilendirme ilişkisinde, her ne kadar mükellefin
ödevleri ağır bassa da, mükellefe idare karşısında bazı haklar da tanınmıştır. Çünkü devletin
vergilendirme yetkisini kullanarak gerçekleştirdiği müdahaleler karşısında, mükelleflerin
tamamen korunmasız kalması düşünülemez. Bu amaçla ortaya çıkan mükellef haklarından
biri de mahremiyet hakkıdır. Hemen her ülkede olduğu gibi Türkiye’de de, idarenin
mükellefler hakkında neredeyse sınırsız denebilecek boyutlarda bilgi toplama yetkisi
bulunmaktadır. İdarenin sahip olduğu bu yetkiyi dengeleyen ve vergi mükellefini koruyan
tek düzenleme ise, mükellefler için bir “hak”, yükümlüleri için ise bir “yasak” teşkil eden
vergi mahremiyetidir.
Bu hak ile mükelleflere, vergi idaresinde bulunan gizli bilgilerinin başkalarıyla
paylaşılmayacağı ve kullanılmayacağı güvencesi sağlanmaktadır. Çünkü bu bilgilerin gizli
kalmasıyla, mükelleflerin maddi ve manevi pek çok menfaati korunmaktadır. Vergi
mahremiyeti hakkı temel olarak kişinin sır alanını korumayı amaçlasa da, aynı zamanda bu
hak ile vergi idaresinin güvenilirliğine de katkı sağlanmış olur. Son yıllarda, bilgi
teknolojilerindeki ve kişisel verilerin korunması konusundaki gelişmeler ise her alanda
olduğu gibi vergilendirme alanında da mahremiyetin önemini artırmıştır.
Vergi mahremiyeti hakkının doğurduğu sır saklama yükümlülüğü bir sözleşmeden
değil, kanundan kaynaklanmaktadır. Türk vergi hukukunda mükelleflerin mahremiyet
hakkını gözeten başlıca hukuki düzenlemeler, Vergi Usul Kanunu’nun 5. maddesinde yer
alan “vergi mahremiyeti” ile Amme Alacaklarının Tahsil Usulünün Hakkında Kanun’un
107. maddesinde yer alan “Sırrın ifşası” hükümleridir. Mahremiyet hakkının kapsamı ve bu
hakkın ihlali durumuna bağlanan sonuçlar, bu hakla korunan kişilik değerleri bakımından
oldukça önemlidir. Mükelleflerin vergi mahremiyeti hakkına yönelik farkındalığı ve
idarenin bu hakka karşı saygılı yaklaşımı ise vergi sistemini olumlu yönde etkileyecek
iv
unsurlardır. |
tr_TR |
dc.description.abstract |
In the taxation relationship in which the government is situated in an outstanding
position, the duties of the taxpayers outweigh; however, some rights are also granted to
them against the administration. This is because it is impossible to think that the taxpayers
remain completely unprotected against the interventions made by the government using its
taxation authority. One of the taxpayer rights appearing for this purpose is the right of
privacy. As in almost all the countries, the administration has the authority to collect almost
unlimited information about the taxpayers in Turkey. The only regulation balancing this
authority of the administration and protecting the taxpayer is the tax privacy, which
constitutes a “right” for the taxpayers and a “prohibition” for the obligated ones.
This right reassures taxpayers of not sharing their confidential information in tax
administration with others and not using this information. The reason is that many material
and nonmaterial interests of the taxpayers are protected by keeping this information
confidential. Although the right of tax privacy aims fundamentally to protect the privacy
area of the person, it also contributes to the reliability of the tax administration. In recent
years, the developments in information technologies and the protection of personal data
have also increased the importance of privacy in the field of taxation as in every field.
The confidentiality obligation arising from the right of tax privacy does not originate
from an agreement, but from the law. In Turkish tax law, primary legal regulations looking
after the privacy right of the taxpayers are provisions of the “tax privacy” as specified in
Article 5 of the Tax Procedure Law and the “disclosure of secret” in Article 107 of the Law
on the Procedure for the Collection of Public Receivables. The scope of the right of privacy
and the consequences related to the violation of this right are crucial in terms of the
personality values that are protected by this right. The awareness of the taxpayers regarding
the right of tax privacy and the respectful approach of the administration against this right
vi
are factors that will positively affect the tax system. |
tr_TR |
dc.description.tableofcontents |
İÇİNDEKİLER
KABUL VE ONAY SAYFASI. ...............................................................................................i
BİLİMSEL ETİK BEYAN SAYFASI ....................................................................................ii
ÖZET ......................................................................................................................................iii
ABSTRACT ............................................................................................................................v
ÖNSÖZ..................................................................................................................................vii
KISALTMALAR..................................................................................................................viii
GİRİŞ.......................................................................................................................................1
BİRİNCİ BÖLÜM: GENEL BİLGİLER............................................................................5
1. HAK KAVRAMI.................................................................................................................5
1.1. Tanım ............................................................................................................................5
1.2. Hakkın Korunması ........................................................................................................9
1.3. Hakların Sınıflandırılması...........................................................................................10
1.3.1. Kamu Hakları .......................................................................................................11
1.3.1.1. Negatif Statü Hakları .....................................................................................12
1.3.1.2. Pozitif Statü Hakları ......................................................................................12
1.3.1.3. Aktif Statü Hakları.........................................................................................13
1.3.2. Özel Haklar...........................................................................................................14
2. MÜKELLEF HAKLARI...................................................................................................14
2.1. Mükellef Haklarının Haklar İçerisindeki Yeri............................................................18
2.2. Mükellef Haklarının Gelişimi .....................................................................................19
2.3. Mükellef Hakları Sınıflandırması ...............................................................................24
2.3.1. Genel Mükellef Hakları........................................................................................25
2.3.1.1. Adil, Eşit ve Saygılı Hizmet Alma Hakkı .....................................................25
2.3.1.2. Bilgi Alma Hakkı...........................................................................................26
2.3.1.3. Belirlilik Hakkı ..............................................................................................27
2.3.1.4. Başvuru Hakkı ...............................................................................................28
2.3.1.5. Temsilci Kullanma Hakkı..............................................................................29
2.3.1.6. Özel Hayatın Gizliliği Hakkı.........................................................................30
2.3.1.7. Mahremiyet Hakkı.........................................................................................31
2.3.2. Özel Mükellef Hakları..........................................................................................32
2.3.2.1. Tarh ve Tahsil Aşamasındaki Haklar ............................................................32
2.3.2.2. Vergi Uyuşmazlıklarının Çözümü Sırasında Haklar.....................................34
xii
2.3.2.3. Vergi Denetimi Sırasındaki Haklar ...............................................................35
3. MAHREMİYETE İLİŞKİN KAVRAMLAR....................................................................36
3.1. Mahremiyet Kavramı ..................................................................................................37
3.2. Sır Kavramı.................................................................................................................40
3.2.1. Ticari Sır...............................................................................................................43
3.2.2. Bankacılık Sırrı.....................................................................................................47
3.2.3. Meslek Sırrı ..........................................................................................................48
3.2.4. Müşteri Sırrı .........................................................................................................49
3.2.5. Devlet Sırrı ...........................................................................................................51
3.3. Özel Hayat Kavramı....................................................................................................52
3.3.1. Özel Hayatın Kapsamı..........................................................................................54
3.3.2. Özel Hayatın Korunması......................................................................................57
3.4. Kişisel Veri Kavramı ..................................................................................................60
3.4.1. Kişisel Verilerin Kapsamı ....................................................................................62
3.4.2. Kişisel Verilerin Korunması.................................................................................63
İKİNCİ BÖLÜM: VERGİ MAHREMİYETİ HAKKI VE HUKUKİ ÇERÇEVESİ ..69
1. MAHREMİYET HAKKI ..................................................................................................69
2. VERGİLENDİRME ALANINDA MAHREMİYETİN ÖNEMİ VE VERGİ
MAHREMİYETİ HAKKI.....................................................................................................74
2.1. Özel Hayatın Gizliliği ve Vergi Mahremiyeti Hakkı İlişkisi......................................79
2.2. Vergilendirme Alanında Mahremiyetin Korunmasını Gerekli Kılan Nedenler..........81
2.2.1.Vergiye Gönüllü Uyumu Sağlamak ......................................................................81
2.2.2. Vergilendirmede Verimlilik Sağlamak ................................................................82
2.2.3. Devletle Mükellef Arasındaki Güveni Tesis Etmek.............................................83
2.2.4. Haksız Rekabeti Önlemek ....................................................................................84
3. MUKAYESELİ HUKUKTA VERGİ MAHREMİYETİ HAKKI....................................85
3.1. Genel Olarak ...............................................................................................................85
3.2. Amerika Birleşik Devletleri........................................................................................87
3.3. Almanya ......................................................................................................................95
3.4. İngiltere .......................................................................................................................98
3.5. Yeni Zelanda ...............................................................................................................99
3.6. Avustralya .................................................................................................................100
4. VERGİ MAHREMİYETİ HAKKININ HUKUKİ ÇERÇEVESİ...................................102
4.1. Uluslararası Hukuk Düzenlemeleri...........................................................................103
xiii
4.1.1. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi.......................................................................103
4.1.2. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ......................................................................104
4.2. Ulusal Hukuk Düzenlemeleri....................................................................................107
4.2.1. 1982 Anayasası...................................................................................................108
4.2.2. 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu ...........................................................................111
4.2.3. 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun .....................113
4.2.4. 5549 Sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun .........114
4.2.5. 4458 Sayılı Gümrük Kanunu..............................................................................115
4.2.6. Mükellef Hakları Bildirgesi................................................................................116
4.3. Vergi Mahremiyeti Hakkının Bazı Hukuki Düzenlemelerle İlişkisi ........................118
4.3.1. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu .................................................................118
4.3.1.1. Genel olarak.................................................................................................118
4.3.1.2. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ve Vergi Mahremiyeti Hakkı...........121
4.3.2. Bilgi Edinme Hakkı Kanunu ..............................................................................133
4.3.2.1. Genel Olarak................................................................................................134
4.3.2.2. Bilgi Edinme Hakkı Kanunu ve Vergi Mahremiyeti Hakkı ........................135
4.3.2.2.1. Mükelleflerin Kendileri Hakkındaki Bilgileri İstemesi ........................140
4.3.2.2.2.Avukatların Müvekkilleriyle İlgili Bilgileri İstemesi ............................142
4.3.3. Uluslararası Alanda Bilgi Değişimi İçeren Anlaşmalar.....................................145
4.3.3.1. Genel Olarak................................................................................................145
4.3.3.2. Bilgi Değişimi İçeren Anlaşmalar ve Vergi Mahremiyeti Hakkı................149
4.4. Meslek Kanunlarında Vergi Mahremiyeti Hakkı......................................................153
4.4.1. Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu .....154
4.4.2. Avukatlık Kanunu ..............................................................................................155
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: VERGİ MAHREMİYETİ HAKKININ KAPSAMI...................158
1. HAKKIN KONUSU BAKIMINDAN.............................................................................158
1.1. Vergi Mahremiyeti Hakkının Konusunu Oluşturan Bilgiler ve Özellikleri..............159
1.1.1. Bilgilerin Mükellefe ya da Mükellefle İlgili Kimselere Ait Olması ..................160
1.1.2. Bilgilerin Mükellef ve Mükellefle İlgili Kimselerin Şahıslarına, Muamele ve
Hesap Durumlarına, İşlerine, İşletmelerine, Servetlerine ve Mesleklerine İlişkin Olması
......................................................................................................................................162
1.1.3. Bilgilerin Sır veya Gizli Kalması Gereken Bir Nitelikte Olması.......................163
1.1.4. Bilgilerin Görev Dolayısıyla Elde Edilmiş Olması............................................168
2. KİŞİ BAKIMINDAN ......................................................................................................170
xiv
2.1. Vergi Mahremiyeti Hakkının Öznesi........................................................................170
2.2. Vergi Mahremiyeti Hakkına Uymakla Yükümlü Olan Kişiler.................................173
2.2.1. Vergi Muameleleri ve İncelemesi ile Uğraşan Memurlar..................................173
2.2.2. Vergi Mahkemeleri, Bölge İdare Mahkemeleri ve Danıştay’da Görevli Olanlar
......................................................................................................................................177
2.2.3. Vergi Kanunlarına Göre Kurulan Komisyonlara İştirak Edenler.......................178
2.2.4. Vergi İşlerinde Kullanılan Bilirkişiler................................................................179
2.2.5. Vergi Mahremiyetinin İstisnaları Kapsamında Kendilerine Bilgi Verilenler ....180
2.2.6. Elektronik Defter, Belge ve Kayıtların Aktarıldığı Özel Hukuk Tüzel Kişisi ...181
2.2.7. Mükellef Hakları Kurulu Başkanı, Üyeleri ve Personeli ...................................183
2.2.8. 6183 Sayılı Kanun Kapsamında Mahremiyet Hakkına Uymakla Yükümlü Olan
Kişiler...........................................................................................................................184
3. SÜRE BAKIMINDAN....................................................................................................187
4. VERGİ MAHREMİYETİ HAKKININ İSTİSNALARI.................................................190
4.1. Beyan Edilen Bazı Matrah ve Vergilerin İlanı..........................................................193
4.2. Vergi ve Ceza Miktarlarının Açıklanması ................................................................195
4.3. Vergi Levhası Alınması ............................................................................................198
4.4. Sahte veya Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Düzenleyenlerin veya
Kullananların Meslek Odalarına Bildirilmesi..................................................................201
4.5. Adli ve İdari Soruşturmalar Nedeniyle Talep Edilen Bilgilerin Verilmesi ..............204
4.6. Bankalara Yapacakları Vergi Tahsiline Yönelik Bilgi Verilmesi ............................209
4.7. Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Görevleri Gereği Zorunluluk ve Süreklilik Arz Eden
Bilgilerin Verilmesi..........................................................................................................209
4.8. VUK Madde 153/A Gereği Yapılacak Duyurular ....................................................217
4.9. 6183 Sayılı Kanun’da Yer Alan İstisnalar................................................................218
4.10. Vergi Mahremiyeti Hakkının İstisnalarının Kötüye Kullanılması..........................220
5. VERGİ DENETİM YOLLARINDA VERGİ MAHREMİYETİ HAKKI ......................222
5.1. Yoklamada Vergi Mahremiyeti ................................................................................223
5.2. Vergi İncelemesinde Vergi Mahremiyeti..................................................................227
5.3. Aramada Vergi Mahremiyeti ....................................................................................244
5.4. Bilgi Toplamada Vergi Mahremiyeti........................................................................249
5.4.1. Vergi İdaresinin Bilgi Toplama Yolları .............................................................250
5.4.1.1. Kişiler Bakımından Bilgi Toplamanın Kapsamı .........................................252
5.4.1.1.1. Mükellefin Kendisinden Bilgi Toplama ...............................................253
xv
5.4.1.1.2. Mükellef Dışındaki Kişi ve Kurumlardan Bilgi Toplama ....................255
5.4.1.2. Konu Bakımından Bilgi Toplamanın Kapsamı ...........................................259
5.4.2. Vergi İdaresi Nezdindeki Bilgilerin Saklanması................................................263
5.4.3. Bilgi Teknolojileri ve Vergi Mahremiyeti..........................................................269
6. TEBLİGAT AŞAMASINDA VERGİ MAHREMİYETİ HAKKI..................................275
6.1. Posta ile Tebligatta Vergi Mahremiyeti ....................................................................279
6.2. Memur Vasıtası ile Tebligatta Vergi Mahremiyeti...................................................280
6.3. Dairede veya Komisyonda Yapılan Tebligatta Vergi Mahremiyeti .........................281
6.4. İlan Yoluyla Tebligatta Vergi Mahremiyeti..............................................................281
6.5. Elektronik Ortamda Tebligatta Vergi Mahremiyeti..................................................283
7. YARGILAMA AŞAMASINDA VERGİ MAHREMİYETİ HAKKI.............................285
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: VERGİ MAHREMİYETİ HAKKININ İHLALİ .................289
1. GENEL OLARAK...........................................................................................................289
2. VERGİ MAHREMİYETİ HAKKININ İHLALİNİN SONUÇLARI .............................291
2.1. İdare Hukukundan Doğan Sonuçlar..........................................................................292
2.1.1. İdarenin Mali Sorumluluğu ................................................................................292
2.1.2. Disiplin Sorumluluğu .........................................................................................298
2.2. Ceza Hukukundan Doğan Sonuçlar..........................................................................305
2.2.1. Vergi Mahremiyetinin İhlali Suçu......................................................................305
2.2.1.1. Suçun Faili...................................................................................................307
2.2.1.2. Suçun Mağduru............................................................................................312
2.2.1.3. Suçun Konusu..............................................................................................313
2.2.1.4. Suçun Unsurları ...........................................................................................314
2.2.1.4.1. Kanuni Unsur........................................................................................314
2.2.1.4.2. Maddi Unsur .........................................................................................316
2.2.1.4.3. Manevi Unsur........................................................................................322
2.2.1.4.4. Hukuka Aykırılık Unsuru......................................................................324
2.2.1.5. Suçun Özel Görünüş Biçimleri....................................................................327
2.2.1.6. Suçun Yaptırımı...........................................................................................332
2.2.2. Sırrın İfşası Suçu ................................................................................................336
2.3. Özel Hukuktan Doğan Sonuçlar ...............................................................................339
2.4. Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru ...............................................................341
2.5. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru...........................................344
xvi
SONUÇ ...............................................................................................................................349
KAYNAKLAR ...................................................................................................................356
ÖZGEÇMİŞ .......................................................................................................................384 |
tr_TR |
dc.language.iso |
tur |
tr_TR |
dc.publisher |
Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü |
tr_TR |
dc.rights |
info:eu-repo/semantics/openAccess |
tr_TR |
dc.subject |
Hak, Vergi mahremiyeti, Mükellef hakları, Özel hayatın gizliliği, Vergi mahremiyetinin ihlali |
tr_TR |
dc.subject |
Right, Tax privacy, Taxpayer rights, Right of Privacy, Violation of tax privacy |
tr_TR |
dc.title |
Türk vergi hukukunda mahremiyet hakkı |
tr_TR |
dc.title.alternative |
Right of privacy in Turkish tax law |
tr_TR |
dc.type |
doctoralThesis |
tr_TR |
dc.contributor.department |
Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Ana Bilim Dalı |
tr_TR |