Devletin üstün konumda olduğu vergilendirme ilişkisinde, her ne kadar mükellefin
ödevleri ağır bassa da, mükellefe idare karşısında bazı haklar da tanınmıştır. Çünkü devletin
vergilendirme yetkisini kullanarak gerçekleştirdiği müdahaleler karşısında, mükelleflerin
tamamen korunmasız kalması düşünülemez. Bu amaçla ortaya çıkan mükellef haklarından
biri de mahremiyet hakkıdır. Hemen her ülkede olduğu gibi Türkiye’de de, idarenin
mükellefler hakkında neredeyse sınırsız denebilecek boyutlarda bilgi toplama yetkisi
bulunmaktadır. İdarenin sahip olduğu bu yetkiyi dengeleyen ve vergi mükellefini koruyan
tek düzenleme ise, mükellefler için bir “hak”, yükümlüleri için ise bir “yasak” teşkil eden
vergi mahremiyetidir.
Bu hak ile mükelleflere, vergi idaresinde bulunan gizli bilgilerinin başkalarıyla
paylaşılmayacağı ve kullanılmayacağı güvencesi sağlanmaktadır. Çünkü bu bilgilerin gizli
kalmasıyla, mükelleflerin maddi ve manevi pek çok menfaati korunmaktadır. Vergi
mahremiyeti hakkı temel olarak kişinin sır alanını korumayı amaçlasa da, aynı zamanda bu
hak ile vergi idaresinin güvenilirliğine de katkı sağlanmış olur. Son yıllarda, bilgi
teknolojilerindeki ve kişisel verilerin korunması konusundaki gelişmeler ise her alanda
olduğu gibi vergilendirme alanında da mahremiyetin önemini artırmıştır.
Vergi mahremiyeti hakkının doğurduğu sır saklama yükümlülüğü bir sözleşmeden
değil, kanundan kaynaklanmaktadır. Türk vergi hukukunda mükelleflerin mahremiyet
hakkını gözeten başlıca hukuki düzenlemeler, Vergi Usul Kanunu’nun 5. maddesinde yer
alan “vergi mahremiyeti” ile Amme Alacaklarının Tahsil Usulünün Hakkında Kanun’un
107. maddesinde yer alan “Sırrın ifşası” hükümleridir. Mahremiyet hakkının kapsamı ve bu
hakkın ihlali durumuna bağlanan sonuçlar, bu hakla korunan kişilik değerleri bakımından
oldukça önemlidir. Mükelleflerin vergi mahremiyeti hakkına yönelik farkındalığı ve
idarenin bu hakka karşı saygılı yaklaşımı ise vergi sistemini olumlu yönde etkileyecek
iv
unsurlardır.
In the taxation relationship in which the government is situated in an outstanding
position, the duties of the taxpayers outweigh; however, some rights are also granted to
them against the administration. This is because it is impossible to think that the taxpayers
remain completely unprotected against the interventions made by the government using its
taxation authority. One of the taxpayer rights appearing for this purpose is the right of
privacy. As in almost all the countries, the administration has the authority to collect almost
unlimited information about the taxpayers in Turkey. The only regulation balancing this
authority of the administration and protecting the taxpayer is the tax privacy, which
constitutes a “right” for the taxpayers and a “prohibition” for the obligated ones.
This right reassures taxpayers of not sharing their confidential information in tax
administration with others and not using this information. The reason is that many material
and nonmaterial interests of the taxpayers are protected by keeping this information
confidential. Although the right of tax privacy aims fundamentally to protect the privacy
area of the person, it also contributes to the reliability of the tax administration. In recent
years, the developments in information technologies and the protection of personal data
have also increased the importance of privacy in the field of taxation as in every field.
The confidentiality obligation arising from the right of tax privacy does not originate
from an agreement, but from the law. In Turkish tax law, primary legal regulations looking
after the privacy right of the taxpayers are provisions of the “tax privacy” as specified in
Article 5 of the Tax Procedure Law and the “disclosure of secret” in Article 107 of the Law
on the Procedure for the Collection of Public Receivables. The scope of the right of privacy
and the consequences related to the violation of this right are crucial in terms of the
personality values that are protected by this right. The awareness of the taxpayers regarding
the right of tax privacy and the respectful approach of the administration against this right
vi
are factors that will positively affect the tax system.
