Vergilendirme ilişkisinin tarafları arasında mevzuattan, vergi idaresinden ve
mükelleften kaynaklanan nedenlerle bazı vergi uyuşmazlıkları ortaya çıkabilmektedir. Bu
tarafların isteği, vergi uyuşmazlıklarının bir an önce çözümlenmesidir. Vergi
uyuşmazlıklarının çözümlenmesinde bazı idari ve yargısal çözüm yollarından
yararlanılmaktadır. En yaygın olarak kullanılan idari çözüm yollarından birisi de uzlaşma
müessesesidir. Çalışmanın amacı idari çözüm yolları arasında en fazla tercih edilen yöntem
olan uzlaşma müessesesinin etkinliğinin nasıl artırılabileceğinin araştırılmasıdır. Bu tez
çalışmasında vergi mevzuatında yer alan uzlaşma kurumu hakkındaki düzenlemeler, yargı
kararları ve literatürde yapılan akademik çalışmalar ışığında uzlaşma kurumunun mevcut
işleyişi ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca seçilmiş bazı ülkelerde uygulanan uzlaşma
müesseseleri ele alınarak Türk vergi hukukundaki uzlaşma müessesinde yapılması gereken
değişiklikler üzerinde durulmuştur. Diğer idari çözüm yollarından hata düzeltme, cezalarda
indirim, pişmanlık ve ıslah, izaha davet ve kanun yolundan vazgeçmenin işleyişi de bu
çalışmada incelenmiştir. Çalışmada vergi uyuşmazlığı, idari çözüm yolları, uzlaşma
müessesesi, tarhiyat öncesi uzlaşma ve tarhiyat sonrası uzlaşma ayrıntılı bir şekilde ele
alınmıştır. Bu çalışmanın son bölümünde meslek mensuplarına yapılan anket uygulaması ile
Aydın ilinde uzlaşma müessesesine meslek mensuplarının bakış açısı ve yine uzlaşma
kurumunun aksayan yönleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Anket uygulaması sonucunda elde
edilen veriler kullanılarak Ki-Kare ve Sıralı Probit yöntemiyle yapılmış analiz sonuçlarına
göre uzlaşma müessesesine ilişkin değerlendirmeler yapılmıştır.
The tax disputes could occur among the taxation parties due to taxpayers, legislation,
and tax administration. The wish of these parties is to resolve tax disputes as soon as possible.
There are some administrative and judicial solutions for the solution of the tax disputes. One
of the most widely used administrative solution methods is the compromise institution. The
study aims to find out how to increase the compromise institution's effectiveness, which is the
most preferred approach among the administrative solution methods. This thesis tried to
reveal that the compromise institutions', which is in the tax legislation, current actions via
regulations, judicial decisions, and academic literature are related to compromise institution.
On the other hand, through examining different countries' implications about compromise
institutions, necessary amendments are presented for Turkish Tax Laws' compromise
institution. The other administrative solution methods also examined in this study, such as
error correction, reduction in penalties, regret and correction, an invitation to explanation, and
waiver of legal remedy. In the study, tax disputes, administrative remedies, compromise
establishment, pre-assessment compromise, and post-assessment compromise are discussed
in detail. In the last part, to identify the compromise institution's defects and the viewpoint of
the profession members about compromise institution, the survey application is realized in
Aydın province. Using the data obtained as a result of the survey application, evaluations
regarding the establishment of reconciliation were made according to the analysis results
made by Chi-Square Analysis and Ordered-Probit Methods.
