Özet:
SINIFSAL AYRIM VE KÜLTÜREL EŞİTSİZLİKLER:
ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN MÜZİKAL BEĞENİSİ VE TOPLUMSAL
TEMELLERİ ÜZERİNE SOSYOLOJİK BİR ARAŞTIRMA
Süheyb KURT
Yüksek Lisans Tezi, Sosyoloji Anabilim Dalı
Tez Danışmanı: Doç. Dr. Özlem BALKIZ
2020, XIX + 232 sayfa
1980’lerden bu yana yaşanan sınıfsal, kültürel, siyasal ve teknolojik dönüşümlerle
birlikte çok daha komplike ve ilişkisel bir boyut kazanan beğeni problemi günümüz toplumsal
ilişki ağlarının anlaşılmasında hayati bir önem taşımaktadır. Beğeni, bahsi geçen toplumsal
dinamiklerle birlikte ortaya çıkan -belki “yeni” olmasa da- farklı sosyal yapı ve süreçler,
eşitsizlikler, ayrımlar ve karşılaşmalarla iç içe inşa olmakta ve bundan dolayı güncel ve ampirik
bir çerçevede yeniden ele alınması gereken çok yönlü bir olgu olarak sosyologları keşfe
çağırmaktadır. Ekseriyetle “kişisel” ve toplumdan azade bir olgu olarak görülen beğeninin -
hele ki “kutsal” sanat mitinin çok güçlü bir şekilde kuşattığı müzik alanı üzerinden- tartışmaya
açılması hem toplumsal yaşamın “mahrem” ve “tartışılmaz” bölgelerini açığa çıkarmakta hem
de sınıfsal ayrım ve kültürel eşitsizliklerin müzikal pratiklerle olan ilişkisine dair yeni sorgular
üretmektedir. Diğer yandan ortaya çıkan toplumsal dönüşüm süreçleriyle beraber üniversite
öğrencilerinin ekonomik, akademik, müzikal, kültürel vs. konum ve deneyimlerinin de
farklılaştığı ve heterojen bir yapıya büründüğü gözlemlenmektedir. Bu hususta üniversite
öğrencilerinin müzikal beğeni ve pratikleri de yeniden biçimlenen toplumsal algı, eylem ve
ilişki biçimleri ekseninde okunmalı ve buradan hareketle günümüzün kompleks aidiyet, sınır,
tahakküm ve ayrım stratejilerine mercek tutulmalıdır.
Bu tez çalışmasında Pierre Bourdieu’nün kavram ve tartışmalarından yola çıkılarak
üniversite öğrencilerinin müzikal beğenisi ve toplumsal (sınıfsal, politik, dini, teknolojik,
kültürel, etnik vs.) temelleri incelenmiş, müzikal beğeni ve pratikler üzerinden sınıfsal ve
kültürel eşitsizliklerin günümüzdeki anlam ve görünümleri tartışılmıştır. Bourdieu teorisinin
özgül dinamikler çerçevesinde sınandığı bu niteliksel çalışmanın saha araştırması kapsamında
Aydın Adnan Menderes Üniversitesi’nde okuyan 32 lisans son sınıf öğrencisiyle derinlemesine
viii
mülakatlar yapılmış ve habitus, sermaye, alan, sınıf vs. gibi kavramların öğrencilerin beğeni ve
deneyimlerindeki karşılığı sorgulanmıştır. Öğrencilerin müzikal beğeni ve ilişkileri sosyal sınıf,
devlet, milliyetçilik, siyasal hafıza, din, üniversite, hepçillik, akışkanlık, mekân, teknoloji ve
sosyal medya gibi çok çeşitli olgular üzerinden çözümlenmiştir. Bu bağlamda öğrencilerin
benzer ve farklı algı, beğeni ve tecrübelerinin ardındaki yapısal etmenler analiz edilmiş ve
sosyal köken ile müzikal beğeni arasındaki ilişki hatları tespit edilmiştir