Özet:
ORTAÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİNİN MATEMATİK UMUTSUZLUĞUNU
YORDAYAN DEĞİŞKENLER: MATEMATİK KAYGISI, MATEMATİĞE
YÖNELİK MOTİVASYONEL İNANÇLAR, MATEMATİK BAŞARISI (KÖŞK
İLÇESİ ÖRNEĞİ)
İpek GÜNDÜZ ÇETİN
Yüksek Lisans Tezi, Eğitim Programları ve Öğretim Anabilim Dalı
Tez Danışmanı: Prof. Dr. Asuman Seda SARACALOĞLU
2020, XX + 159 sayfa
Bu araştırmanın temel amacı; ortaöğretim öğrencilerinin matematik dersine yönelik
umutsuzluklarını yordayan değişkenlerin belirlenmesidir. Bunun yanı sıra matematik
umutsuzluğu, matematik kaygısı ile matematiğe yönelik motivasyonel inançlarının cinsiyet,
sınıf düzeyi, okul türü, matematik başarısı, annenin ve babanın eğitim düzeyleri, meslekleri
ve gelir düzeylerine göre farklılık gösterip göstermediği; ayrıca matematik umutsuzluğu,
matematik kaygısı, matematiğe yönelik motivasyonel inançlarının arasındaki ilişkilerin
incelenmesi amaçlanmıştır.
Bu araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır.
Araştırmanın evrenini Aydın ili Köşk ilçesindeki üç farklı lise türünde okuyan öğrenciler
oluşturmaktadır. Evrenin tamamına ulaşmak mümkün olduğu için örneklemeye gereksinim
duyulmamıştır. Araştırma, 274 (%49,4)’ü kız, 281 (%50,6)’i erkek olmak üzere toplam 555
öğrencinin katılımı ile gerçekleşmiştir. Veri toplama aracı olarak Kişisel Bilgi Formu,
Matematik Umutsuzluk Ölçeği, Matematik Kaygı Ölçeği, Akademik Öz-düzenleme Ölçeği
kullanılmıştır. Ölçme araçlarının doğrulayıcı faktör analizi Lisrell 8.80 programı ile
yapılmıştır. Elde edilen nicel veriler SPSS 20.0 paket programı ile analiz edilmiştir.
Analizler sırasında normal dağılım için çarpıklık ve basıklık incelenmiştir. Bağımsız
Örneklemler t-Testi, Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA), Welch-F Testi, Kruskall Wallis Testi, Pearson Korelasyon Analizi ve Çoklu Doğrusal Regresyon Analizi
kullanılmıştır.
Araştırma sonucunda ortaöğretim öğrencilerinin matematik dersine yönelik
umutsuzluk düzeylerinin orta düzeyde olduğu görülmüştür. Okul türü, anne öğrenim
durumu, annenin çalışıp çalışmama durumu ve babanın mesleği değişkenlerinin öğrencilerin
vi
matematik dersine yönelik umutsuzluğunda etkisi olmadığı görülmüştür. Erkek öğrencilerin
olumlu beklentilerinin daha yüksek olmasının yanı sıra sınıf düzeyleri incelendiğinde 10.
sınıfların umutsuzluk düzeylerinin daha yüksek olduğunu kanıtlayacak düzeyde farklılıklar
görülmüştür. Ayrıca matematik başarısı düşük ya da gelir düzeyi düşük olan öğrencilerin
daha umutsuz olduğu ve babası üniversite mezunu olan öğrencilerin matematik dersine
yönelik umutlarının daha yüksek olduğu görülmüştür.
Ortaöğretim öğrencilerinin matematik dersine yönelik kaygı düzeylerinin ortanın biraz
üzerinde olduğu görülmüştür. Cinsiyet, okul türü, anne öğrenim durumu, annenin çalışıp
çalışmama durumu ve babanın mesleğinin matematik kaygısına anlamlı bir etkisi olmadığı
görülmüştür. Sınıf düzeyine göre incelendiğinde 11. sınıfta okuyan, not ortalamasına göre
incelendiğinde yüksek not ortalamasına sahip olan, babanın öğrenim düzeyine göre
incelendiğinde babası üniversite mezunu olan ve gelir düzeyine göre incelendiğinde orta
gelir düzeyindeki öğrencilerin matematik dersine yönelik kaygılarının daha yüksek olduğu
görülmüştür.
Matematiğe yönelik motivasyonel inançlarının her bir alt boyutunun puan
ortalamalarının orta düzeyde olduğu söylenebilirken annenin çalışıp çalışmama durumunun
ve gelir düzeyinin hiçbir alt boyutu etkilemediği görülmüştür. Okul türünün özdeşleştirilmiş
düzenlemeye; not ortalamalarının dışsal düzenleme, özdeşleştirilmiş düzenleme ve içsel
motivasyona; anne öğrenim durumunun dışsal düzenleme ve içe yansıtılmış düzenlemeye;
baba öğrenim durumunun içe yansıtılmış düzenlemeye; babanın mesleğinin ise dışsal
düzenleme ve içe yansıtılmış düzenlemeye etkisi olduğu görülmüştür.
Matematik umutsuzluk düzeyinin matematik kaygısı, içsel motivasyon ve
özdeşleştirilmiş düzenleme ile negatif yönlü ve orta; dışsal düzenleme ve içe yansıtılmış
düzenleme ile negatif yönlü ve düşük ilişkisi olduğu görülmüştür. Matematik
umutsuzluğunu; matematik kaygısı, içsel motivasyon ve matematik başarısı negatif yönde,
dışsal düzenleme ise pozitif yönde ve %42 oranında yordamaktadır.