dc.description.abstract |
YURT DIŞINDAKİ TÜRK ÇOCUKLARI İÇİN TÜRKÇE VE TÜRK KÜLTÜRÜ
DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ DEĞERLENDİRİLMESİ
Burcu HANCI YANAR
Doktora Tezi, Eğitim Bilimleri Bölümü,
Eğitim Programları ve Öğretim Ana Bilim Dalı
Tez Danışmanı: Prof. Dr. Asuman Seda SARACALOĞLU
2020, XXII + 304 sayfa
Bu çalışmada yurt dışında yaşayan Türk çocuklarının ana dili eğitimi almasını ve
Türk kültürünü edinmelerini amaçlayan 2009 yılında ve 2018 yılında uygulamaya konan
Yurt Dışındaki Türk Çocukları için Türkçe ve Türk Kültürü Dersi Öğretim Programlarının
(TTKDÖP) 1. sınıftan 3. sınıfa kadar olan bölümleri değerlendirilmiştir. Çalışmanın amacı
bu iki programın bütün öğelerini Demirel Analitik Program Değerlendirme Modeli
(DAPDEM) ile değerlendirmek, ortaya çıkan sonuçları karşılaştırrmak, 2009 yılında
yayınlanan programın zayıf yanlarında iyileştirilmeye gidilip gidilmediğini ve 2018 yılında
yayınlanan programın zayıf öğelerini tespit etmektir. İç içe geçmiş karma desende
gerçekleştirilen bu çalışma, Almanya Federal Cumhuriyeti, Baden-Württemberg Eyaleti
Stuttgart Başkonsolosluğu görev bölgesindeki 24 okulda okuyan 160 öğrenci, bu bölgede
çalışan beş öğretmen, iki bölge koordinatörü, beş Alman ilkokulu müdürü, beş öğrenci
velisi, iki sivil toplum kuruluşu temsilcisi, üç öğrenci ve yazılı doküman incelemesini yapan
üç program geliştirme uzmanının katılımıyla gerçekleşmiştir. Nitel araştırma bölümü çoklu
durum deseninde ve nicel bölümü tek grup öntest-sontestli desende düzenlenen araştırmanın
verileri doküman analizi, görüşme, gözlem, SWOT analizi teknikleri, ölçek ve başarı testleri
uygulanarak toplanmıştır. Çalışmanın nicel verilerinin toplanmasında araştırmacı tarafından
geliştirilen, okuma-dilbilgisi, dinleme, yazma başarı testleri, konuşma kontrol listesi, Türk
Kültürüne Uyum Ölçeği ve Şen (2011) trafından geliştirilen Anadiline Yönelik Tutum
Ölçeği kullanılmıştır. Çalışmanın nitel verilerinin toplanmasında okul müdürü, veli,
öğretmen, koordinatör ve öğrenci yarı yapılandırılmış görüşme formları, gözlem formu ve
yazılı doküman olan programların incelenmesinde DAPDEM ölçütlerine göre oluşturulmuş
uzman değerlendirme formu kullanılmıştır. Veri toplama araçlarının geçerlik güvenirliğinin
sağlanması için başarı testlerine madde güçlük ve ayırıcılık indeksleri, KR-20 testi, ölçeklere
vi
Açımlayıcı ve Doğrulayıcı Faktör Analizleri ve Cronbach Alpha güvenirlik testi yapılmış,
nitel veri toplama araçları için uzman kanısına başvurulmuş ve kapsam geçerliği, görünüş
geçerliği için alınan görüşler doğrultusunda gerekli düzeltmeler yapılmıştır. Çalışmanın
nicel verilerinin analizinde t-testi kullanılmış, nitel veriler içerik analizine tabii tutulmuştur.
Sonuç olarak TTKDÖP’lerin bağlamında program geliştirme çalışma grupları ve
felsefi temellerinin açıklanmadığı, yeni programın geliştirme aşamasında yapılan ihtiyaç
analiziyle paydaş beklentilerinin tam olarak karşılanamadığı ve programın kullanım
kılavuzlarının olmadığı görülmüştür. Progamların hedef/kazanımlarının bazılarının öğrenci
hazırbulunuşluğuna uygun olmadığı ve bu nedenle konu alanı ile uyumlu ve kendi içinde
tutarlı olmalarına rağmen ulaşılabilir olmadıkları saptanmıştır. Eski pogramda içerik
öğesinin, öğrenci duyuşsal özelliklerine ve konu alanına uygun olmayan konuları içerdiği,
yeni programda içeriğin çok geniş olduğu ve kazanımlarla örtüştürülmediği ve belirlenen
öğretim süresinin uygun olmadığı tespit edilmiştir. Programın öğrenme öğretme sürecinde
örnek etkinliklere yer verilmediği, öğretmenler tarafından uygulanan öğrenme öğretme
etkinliklerin öğrenci özelliklerine uygun, daha çok okuma ve dinlemeye yönelik olduğu,
zaman zaman hedef kazanımlardan uzaklaştığı, sunuş yoluyla öğretim stratejisi, düz anlatım
ve oyunla öğretim yöntemlerine yer verildiği, teknoloji kullanımından yararlanıldığı,
önerilen materyallerin kolay ulaşılır, ekonomik olduğu görülmüştür. Programın ölçme
değerlendirme öğesi konusunda eski programdakinden daha zayıf hale geldiği,
öğretmenlerin uygun ölçme değerlendirme araçları ve yöntemlerini kullanmadığı tespit
edilmiştir. Programların program değerlendirme süreci ile ilgili bir planlama da
yapılmamıştır. Programın çıktıları ise öğrencilerin her iki programda da derse yönelik
olumlu tutum ve Türk kültürüne iyi düzeyde uyum göstermeleri, okuma ve dilbilgisi,
dinleme, konuşma becerisinde orta düzeyde ve yazma becerisinde geçer düzeyinde puanlara
sahip olmalarıdır. Yeni programın iyileştirilmesi için bağlamının açıklanması,
hedef/kazanımlarının yeniden düzenlenmesi, içerik öğesinin sadeleştirilmesi, ölçme ve
değerlendirme öğesinin yeterli açıklamalar yapılarak, geçerli güvenilir ölçme araçları ile
güçlendirilmesi ve her bir öğeye ilişkin açıklamaların ayrıntılandırılması gerektiği
düşünülmektedir |
tr_TR |
dc.description.tableofcontents |
İÇİNDEKİLER
KABUL VE ONAY SAYFASI...........................................................................................iii
BİLİMSEL ETİK BİLDİRİM SAYFASI....................….……………….….……………iv
ÖZET………………………………………………………………………………….......v
ABSTRACT .......................................................................................................................vii
ÖNSÖZ.............................................................................................................................. ix
İÇİNDEKİLER……………………………………………………………………...........xi
ŞEKİLLER DİZİNİ................................................................................................... ….xvii
ÇİZELGELER/TABLOLAR ......................................................................................... xvii
GÖRSELLER DİZİNİ..................................................................................................... xxi
GRAFİKLER DİZİNİ………………………………………………………………......xxi
EKLER DİZİNİ……………………………………………………………………........xxi
KISALTMALAR DİZİNİ………………………………………………………….......xxii
GİRİŞ…………………………………………………………………………......……….1
1.BÖLÜM
1. KAVRAMSAL ÇERÇEVE ………………………………………………………….12
1.1. Eğitim Programlarının Değerlendirilmesi……………………………………….12
1.1.1. Eğitimde Program Değerlendirmenin Tarihsel Süreci……………………14
1.1.2. Eğitimde Program Değerlendirmenin Amacı……………………………..15
1.1.3. Program Değerlendirme Türleri…………………………………………..15
1.1.3.1. I. Tür aşamalı değerlendirme (Amacına göre değerlendirme)…...15
1.1.3.1.1.Yansıtıcı değerlendirme………………………………….16
1.1.3.1.2. Biçimlendirici değerlendirme…………………………...16
1.1.3.1.3. Düzey belirleyici değerlendirme……………………......16
1.1.3.2. II. Tür Programın Öğelerine Yönelik Değerlendirme……………17
1.1.3.3. III. Tür Program Değerlendirme Modelleri ile Değerlendirme….17
1.1.4.Program Değerlendirme Yaklaşımları ve Modelleri………………………17
xii
1.1.4.1. Hedef Yönelimli Yaklaşımlar …………………………………….17
1.1.4.2. Sistem Yönelimli-Yönetim Yönelimli Değerlendirme
Yaklaşımları………………………………………………………….……..19
1.1.4.3. İşbirlikli Değerlendirme Yaklaşımları………...…………..………25
1.1.4.4. Uzmanlık Yönelimli Değerlendirme Yaklaşımı ……….…………27
1.1.4.5. Tüketici Yönelimli Değerlendirme Yaklaşımları………………….27
1.1.4.6. KatılımcıYönelimli Değerlendirme Yaklaşımı……..……………..28
1.1.5. Demirel Analitik Program Değerlendirme Modeli………………………..29
1.1.6. Program Değerlendirmede Temel İşlemler…………………………….…35
1.2.İki Dillilik……………………………………………………………...…………37
1.2.1. İki Dillilik Türleri ……………………………………………………...…38
1.2.2. İki Dillilerin Eğitiminde Kullanılan Eğitim Modelleri……………………39
1.3. Almanya’da İki Dilli Eğitim …………………………………………………….39
1.4. Almanya’da Türklere Verilen Ana Dili Dersinin Yapısı ve Uygulanışı………...40
1.5. Türkçe ve Türk Kültürü Dersi Öğretim Programı……………………………….42
1.5.1. Programın Temel Değerleri……………………………………………….43
1.5.2. Önceki Programındaki Türkçe Dersinin Genel Amaçları…………...……43
1.5.3. Önceki Programındaki Türk Kültürü Dersinin Genel Amaçları……..........44
1.5.4. Yeni Programın Genel Amaçları……………………………….…………45
2. BÖLÜM
2. İLGİLİ ARAŞTIRMALAR………………………………………………………..….46
3. BÖLÜM
3. YÖNTEM………………………………………………………………………….….61
3.1. Araştırma Deseni………………………………………………………………...61
3.2. Durum……………………………………………………………………………63
3.2.1. Birinci Durum Önceki Türkçe ve Türk Kültürü Dersi Öğretim Programı..64
3.2.2. İkinci Durum………………………………………………………………67
3.3. Katılımcılar ……………………………………………………………………...71
xiii
3.3.1. Çalışmanın Nicel Bölümünde Yer Alan Katılımcıların
Özellikleri………………………………………………………..………..……..71
3.3.2. Çalışmanın Nitel Bölümünde Yer Alan Katılımcılar…………….………74
3.3.2.1. Gözlem Yapılan Okulların ve Öğretmenlerin Özellikleri……….76
3.3.2.2. Doküman Analizini Yapan Katılımcılar……...…………………78
3.4. Veri Toplama Araçları…………………………………………………………...78
3.4.1. Nitel Veri Toplama Araçları…………………………………………….78
3.4.2. Nicel Veri Toplama Araçları……………………………………….........81
3.5. Veri Toplama Süreci…………………………………………………………….95
3.5.1. Nitel verilerin toplanması……………………………………………….95
3.5.2. Nicel verilerin toplanması…………………………………………........98
3.6. Nitel Verilerin Çözümlenmesi ve Yorumlanması……………………………….99
3.6.1. İnandırıcılık ve Aktarılabilirlik…………………………………………101
3.6.2. Araştırmacının rolü, yanlılıkları ve etik………………………………...103
3.7. Nicel Verilerin Çözümlenmesi ve Yorumlanması……………………………...105
4.BÖLÜM
4.BULGULAR………………………………………………………………………….106
4.1. Önceki Programın bağlamı ...…………………………………………...….......106
4.2. Programın hedef/kazanımları …………………………………..………………113
4.2.1. Hedefler sistematikliği ve tutarlılığı………………...……………..……114
4.2.2. Programın hedefleri/kazanımları ile ilgili paydaşların programa yönelik
beklentilerinin tutarlılığı ………………………………...………………..……115
4.2.3. Programın hedeflerinin/kazanımlarının öğrencilerin hazır bulunuşluk
düzeylerine uygunluğu………………………………………………………….117
4.2.4. Hedefler/Kazanımların konu alanının özelliklerine uygunluğu………...118
4.2.5. Hedefler/Kazanımlar gerçekleştirilebilirliği…………… ...…………….119
4.3. Önceki Programın içerik öğesi……………………………………………..…..120
4.3.1. Programın içerik seçimi ………………………………………..………121
4.3.2. Programın içerik düzenlemesi ……………………………..…………...125
xiv
4.3.3. İçerik seçimi ile öğrenci özelliklerinin uyumu …………………...…….128
4.3.3.1. Programın içeriğinin öğrenci yaş düzeyine uygunluğu…..........128
4.3.3.2.Programın içeriğinin ilgi çekiciliği……..………………………129
4.4. Önceki Programın öğrenme-öğretme süreci …………………………...……....131
4.4.1. Öğrenme Öğretme Sürecinin Fiziksel Ortamı………………...…………132
4.4.2. Okul iklimi…………………………………………...……………….....143
4.4.3. Öğretim programında kullanılan öğretim, strateji, yöntem ve tekniklerinin
hedeflere/kazanımlara uygunluğu………………………………………………146
4.4.4. Öğretim programında önerilen ve kullanılan öğretim materyalleri.........157
4.4.5. Öğretim programı ve dersin işlenişinin tutarlılığı….................................161
4.4.6. Öğretmen sınıf içi davranışları öğretim ilkelerine uygunluğu…..............161
4.5. Önceki programın değerlendirme öğesi ………………………………………..167
4.5.1. Kullanılan değerlendirme yöntem ve tekniklerinin kazanımları ve süreci
ölçme durumu (geçerliği)....... …………………………………………………167
4.5.2. Programın çıktıları……..............................................................................175
4.5.1.1.TTKD alan öğrencilerinkazanım değerlendirme testi öntest ve
sontest puanları…………………………………………………………...175
4.5.1.2. Öğrenilmesinde güçlük olan kazanımlar………………………...179
4.5.1.3. Öğrencilerin derse yönelik duyuşsal özellikleri …………….......181
4.5.1.3.1. TTKD’ye katılan öğrencilerin Yurt Dışında Yaşayan Türk
Çocukların Ana diline Yönelik Tutum öntest ve sontest
puanları……...................................................................................184
4.5.1.4. İlgili paydaşların görüşlerine göre TTKD’nin olumlu ve olumsuz
çıktıları ………………...……………………………………...................185
4.6. İlgili paydaşların görüşlerine göre programın güçlü, zayıf yanları, fırsatları ve
tehditleri
…………....................................................................................................................187
4.7. Yeni programın önceki programla karşılaştırması ……………………………..191
4.7.1. Önceki ve yeni programın bağlamının karşılaştırması ………...………..191
4.7.2. Önceki ve yeni programın hedef/kazanımlarının karşılaştırması………..193
4.7.2.1. Yeni programın hedef/kazanımları sistematik ve tutarlı bir şekilde
xv
ifade edilmiş midir?...................................................................................194
4.7.2.2. Yeni programın hedefleri/kazanımları ilgili paydaşların programa
yönelik beklentileri ile tutarllığı…………………………….……………195
4.7.2.3. Önceki ve yeni programın hedeflerinin /kazanımlarının öğrencilerin
hazır bulunuşluk düzeylerine göre karşılaştırması ……………………....196
4.7.2.4. Önceki ve yeni programın hedeflerinin/kazanımlarının konu
alanının özelliklerine uygunluğunun karşılaştırması ………………….....196
4.7.2.5. Yeni programın hedefleri/kazanımları gerçekleştirilebilirliği…..196
4.7.3. Önceki ve yeni programın içerik öğesinin karşılaştırması ……………..197
4.7.3.1. Yeni programın içerik seçimi…………………………………...197
4.7.3.2. Önceki ve yeni programın içerik düzenlemesinin karşılaştırması
…………………………………………………………………………...200
4.7.3.3. Önceki ve yeni programın öğrenci özelliklerine göre içeriğin
uygunluğunun karşılaştırması……………………………………………201
4.7.3.3.1. Yeni programın içeriği öğrenci yaş düzeyine
uygunluğu.......................................................................................201
4.7.3.3.2. Önceki ve yeni programın içerik öğesinin ilgi
çekiciliğinin karşılaştırması ……………………………………..202
4.7.4. Yeni programın öğrenme-öğretme süreci ………………………………202
4.7.4.1. Önceki ve yeni öğretim programının öğrenme öğretme sürecinin
programın diğer öğelerine uyumunun karşılaştırması ………….…….....202
4.7.4.2 Yeni programda hangi kazanımların öğrenilmesinde güçlükler ...204
4.7.4.4. Önceki ve yeni programda önerilen ve kullanılan öğretim
materyallerinin karşılaştırması …………………….…………………….207
4.7.4.5. Önceki ve yeni programın uygulanmasından sonra öğrencilerin
derse yönelik duyuşsal özelliklerinin karşılaştırması ……………………208
4.7.5. Önceki ve yeni programın değerlendirme öğesinin karşılaştırmas……....209
4.7.5.1. Kullanılan değerlendirme yöntem ve teknikleri kazanımları ve
niteliği
(geçerliği)………………………...………………………………………212
4.7.5.2. Önceki ve Yeni Programın çıktılarının karşılaştırması nasıldır....213
4.7.6. İlgili paydaşların görüşlerine göre yeni programın güçlü, zayıf yanları,
fırsatları ve tehditleri………................................................................................213
xvi
5. BÖLÜM
5. BÖLÜM SONUÇ VE TARTIŞMA……………………………….…………….…..217
5.1. Öneriler………………………………………………………………………...239
KAYNAKLAR ……………………………………………………….……………......245
EKLER …………………………………………….………………………………......257
ÖZGEÇMİŞ……………………………………………………………………………304 |
tr_TR |