dc.description.abstract |
SÜRDÜRÜLEBİLİR ÖĞRETMEN GELİŞİMİ:
MESLEKİ ÖĞRENME TOPLULUKLARI
BURCU ALTUN
Doktora Tezi, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı
Tez Danışmanı: Doç. Dr. Pınar YENGİN SARPKAYA
2020, vii + 375 sayfa +17 Ek
"Mesleki Öğrenme Toplulukları (MÖT)", öğretmeni eleştirel, yansıtıcı, yaratıcı,
işbirlikli ve düzenli bir topluluk çalışması yoluyla geliştirmeyi amaçlar. Uluslararası
eğilimler yetişkin eğitimi ilkelerine, iş birliğine, kolektif başarıya vurgu yapmaktadır. Türk
eğitim sisteminde öğretmen gelişimi için yeni çabalar olmasına karşın, geleneksel hizmet
içi eğitimin dışında sistematik bir biçimde uygulanan başka bir yaklaşım yoktur. Türk
eğitim sisteminin özellikleri, öğretmen gelişim sorunları ve zümrelerin durumu ve başarım
gizilgüçleri göz önünde bulundurulduğunda, mesleki öğrenme topluluklarının zümreler
temelinde öğretmenlerin mesleki gelişimini sağlayabileceği düşünülmektedir. Bu noktadan
hareketle bu araştırmanın amacı, Aydın ili Efeler ilçesinde iki resmi ortaokulda zümre
temelli olarak iki ayrı mesleki öğrenme topluluğunun kurulması, bu toplulukların
çalışmalarının başlatılması ve sürdürülmesi, uygulama sürecinde ve sonunda etkililiğinin
topluluk üyelerinin ve okul yöneticilerinin görüşleri ile araştırmacının gözlemlerine göre
değerlendirilmesidir.
Topluluklardan biri uygulama için gönüllü olan dört fen ve teknoloji öğretmeninden,
diğeri ise üç fen ve teknoloji öğretmeni ile aynı branştan bir müdür yardımcısından
oluşmaktadır. Araştırma eylem araştırması desenine göre tasarlanmıştır ve 2017-2018
Eğitim Öğretim Yılı Bahar Yarıyılında Ocak ve Haziran ayları arasında yürütülmüştür.
Uygulama kapsamında araştırmacı ve danışmanı tarafından sentezlenen yedi mesleki
gelişim etkinliği, topluluk üyelerinin isteği ile yürütülmüş ve on topluluk toplantısı
yapılmıştır. Veriler odak grup görüşmeleri, bireysel görüşmeler, gözlemler ve belgeler
aracılığıyla elde edilmiştir. Verilerin analizinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır.
Sonuçlar, mesleki öğrenme topluluğu uygulamasının yenilikçi, ekonomik,
sürdürülebilir, etkili ve verimli bir uygulama olduğunu ve çalışma kapsamında öğretmenleri
viii
zaman içinde gelişime güdülediğini ortaya koymaktadır. Mesleki gelişim eylem planı
dahilinde kullanılan etkinlikler sürecinde eğitim sisteminin çeşitli sorunları tartışılmış ve bu
sorunlara çözümler üretilmiştir. Sonuç olarak, MÖT uygulamasının öğretmenlerde bireysel
sorumluluğu, öz farkındalığı, MÖT ile gelişime güdülenmeyi, liderliği, eğitsel konulara
ilişkin eleştirel düşünmeyi, etkinlikleri içselleştirmeyi ve işbirliği yapabilmeyi geliştirdiği
belirlenmiştir. Topluluklarda ise kolektif sorumluluğu, kolektif farkındalığı, topluluk içi
iletişimi, grup normlarını, doğal iş birliği ve paylaşımları ve süreci bütünleştirmeyi
geliştirmiştir. Sürecin bütünü öğretmenlerde bir dönüşüm sağlamıştır. Araştırma bulguları
ışığında, okullarda zümreleri mesleki öğrenme topluluğuna dönüştürmek için bir model
önerisi getirilmiştir.
Bu modelin temel özellikleri, uygulamanın ihtiyaç ve gönüllülük temelli oluşudur.
Uygulamanın yaygınlaştırılması için MÖT konusunda müdürlere ve lider öğretmenlere
eğitim verilmeli, MÖT paydaşlara güçlü bir biçimde tanıtılmalı, uygulamaya katılacak
öğretmenler maddi ödülle (ek ders) teşvik edilmeli, öğretmenin ders yükü azaltılıp resmi
planlama ve hazırlık zamanı ayarlanmalıdır. Okul müdürleri destekleyici bir tutum
sergilemeli, MÖT'ü kurmadan önce zümrelere ortak boş saat ve toplantı mekânı ayarlamalı,
lider öğretmenden destek almalı ve öğretmenleri maddi olmayan ödülle teşvik etmelidir.
Topluluğu kurduktan sonra ise müdahale etmemeli, öğretmenlerle MÖT'ün devamı için iş
birliği yapmalıdır.
MÖT'e gönüllü olan öğretmenler, ihtiyaçlar ve beklentiler doğrultusunda kendilerini
ve öğretimlerini geliştirecek iş birlikli etkinlikler belirlemeli, bu etkinlikleri bir eylem planı
dahilinde uygulamalı, sürekli geribildirim sağlamalı, deneyimlerini yansıtmalı ve süreci
değerlendirerek yeni yollara yönelmelidir. MÖT üyeleri mesleki gelişimleri için çeşitli
etkinlikler yapabilir. "Bakın ne paylaşacağım" etkinliği üyeler arası etkileşimi başlatmada,
"mikroöğretim zamanı" etkinliği öz farkındalık kazandırmada, "film nasıldı" etkinliği
eleştirel düşünme, sorgulama ve tartışma becerisini geliştirmede, "zümre toplantı
tutanaklarımız ne söylüyor" etkinliği zümrenin kolektif farkındalık kazanmasında, "ortak
ders planı hazırlıyoruz" etkinliği doğrudan sınıf içi etkinlikleri geliştirmede kullanılabilir.
"Meslektaşımın dersini izliyorum" etkinliği geribildirimin gücüyle gelişim için, "kitap
nasıldı" etkinliği hem eleştirel düşünme, sorgulama ve tartışma becerisi geliştirme hem de
entelektüel gelişim için kullanılabilir |
tr_TR |
dc.description.tableofcontents |
İÇİNDEKİLER
KABUL VE ONAY SAYFASI.............................................................................................vii
BİLİMSEL ETİK BİLDİRİM SAYFASI..............................................................................vii
ÖZET .....................................................................................................................................vii
ABSTRACT ...........................................................................................................................ix
İTHAF.....................................................................................................................................xi
TEŞEKKÜR .........................................................................................................................xiii
İÇİNDEKİLER......................................................................................................................xv
TABLOLAR DİZİNİ..........................................................................................................xviii
ŞEKİLLER DİZİNİ ..............................................................................................................xxi
ÇİZELGELER DİZİNİ.......................................................................................................xxiii
EKLER DİZİNİ ...................................................................................................................xxv
BİRİNCİ BÖLÜM .................................................................................................................1
1. GİRİŞ...................................................................................................................................1
1.1. Problem Durumu...........................................................................................................2
1.2. Araştırmanın Amacı....................................................................................................15
1.3. Araştırmanın Önemi....................................................................................................17
1.4. Araştırmanın Sınırlılıkları...........................................................................................18
1.5. Araştırmanın Sayıltıları...............................................................................................19
1.6. Tanımlar......................................................................................................................19
1.7. Kısaltmalar..................................................................................................................20
İKİNCİ BÖLÜM..................................................................................................................21
2. KURAMSAL ÇERÇEVE VE İLGİLİ ALANYAZIN......................................................21
2.1. EĞİTİMDE ÖĞRETMEN FAKTÖRÜ ......................................................................21
2.1.1. Öğretmenin Rolü ve Etki Alanı............................................................................21
2.1.2. Öğretmen Gelişimi: İhtiyaçlar ve Yaşantılar........................................................25
2.1.3. Türkiye'de ve Dünyada Öğretmen Gelişimi Uygulamaları..................................28
2.2. MESLEKİ ÖĞRENME TOPLULUKLARI...............................................................37
2.2.1. Mesleki Öğrenme Topluluklarının Ortaya Çıkışı.................................................38
2.2.2. Mesleki Öğrenme Topluluklarının Özellikleri ve Boyutları ................................41
2.2.3. Araştırmalarla Mesleki Öğrenme Topluluklarının Etkileri..................................43
2.2.4. Mesleki Öğrenme Topluluklarında Öğretmen ve Yönetici Rolü .........................48
2.2.5. Türk Eğitim Sisteminde Mesleki Öğrenme Toplulukları İhtiyacı ve
Uygulanabilirliği ............................................................................................................54
xvi
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ..............................................................................................................59
3. YÖNTEM ..........................................................................................................................59
3.1. Araştırma Deseni.........................................................................................................59
3.1.1. Uygulamalı-İşbirlikli Eylem Araştırması Süreci..................................................62
3.2. Çalışma Grubu ve Diğer Katılımcılar .........................................................................69
3.2.1. Mesleki Öğrenme Topluluğu Üyeleri...................................................................69
3.2.2. Sümer ve Hitit Mesleki Öğrenme Topluluğu Üyelerinin Mesleki Özellikleri .....71
3.2.2. Okul Müdürleri.....................................................................................................92
3.2.3. Araştırmacı ...........................................................................................................95
3.2.4. Danışman ..............................................................................................................97
3.2.5. Tez İzleme Komitesi Üyeleri................................................................................98
3.3. Ortam...........................................................................................................................98
3.3.1. Sümer Ortaokulunda İlk Toplantıya Kadar Yaşananlar .......................................98
3.3.2. Sümer Ortaokulunda Toplantı Yapılan Yerin Özellikleri ..................................100
3.3.3. Hitit Ortaokulunda İlk Toplantıya Kadar Yaşananlar ........................................101
3.3.4. Hitit Ortaokulunda Toplantı Yapılan Yerin Özellikleri......................................103
3.4. Veri Toplama Teknikleri ve Araçları ........................................................................104
3.5. Mesleki Öğrenme Topluluklarının Mesleki Gelişim Etkinlikleri .............................108
3.5.1. Ortak Ders Planı Hazırlıyoruz ............................................................................110
3.5.2. Meslektaşımın Dersini İzliyorum .......................................................................111
3.5.3. Mikroöğretim Zamanı.........................................................................................112
3.5.4. Zümre Toplantı Tutanaklarımız Ne Söylüyor?...................................................113
3.5.5. Bakın Ne Paylaşacağım? ....................................................................................114
3.5.6. Film Nasıldı? ......................................................................................................115
3.5.7. Kitap Nasıldı? .....................................................................................................116
3.6. Verilerin Analizi........................................................................................................117
3.7. İnandırıcılık, Tutarlılık, Aktarılabilirlik ve Etik........................................................119
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ......................................................................................................123
4. BULGULAR, YORUMLAR VE TARTIŞMA ...............................................................123
4.1. BİRİNCİ ALT AMACA İLİŞKİN BULGULAR, YORUMLAR VE TARTIŞMA.123
4.2. İKİNCİ ALT AMACA İLİŞKİN BULGULAR, YORUMLAR VE TARTIŞMA...134
4.2.1. Ortak Ders Planı Hazırlıyoruz Etkinliğinin Mesleki Gelişim Bağlamında
Etkililiğine İlişkin Bulgular, Yorumlar ve Tartışma.....................................................135
xvii
4.2.2. Meslektaşımın Dersini İzliyorum Etkinliğinin Mesleki Gelişim Bağlamında
Etkililiğine İlişkin Bulgular, Yorumlar ve Tartışma ....................................................148
4.2.3. Mikroöğretim Zamanı Etkinliğinin Mesleki Gelişim Bağlamında Etkililiğine
İlişkin Bulgular, Yorumlar ve Tartışma .......................................................................160
4.2.4. Zümre Toplantı Tutanaklarımız Ne Söylüyor? Etkinliğinin Mesleki Gelişim
Bağlamında Etkililiğine İlişkin Bulgular, Yorumlar ve Tartışma ................................176
4.2.5. Bakın Ne Paylaşacağım? Etkinliğinin Mesleki Gelişim Bağlamında Etkililiğine
İlişkin Bulgular Yorumlar ve Tartışma ........................................................................195
4.2.6. Film Nasıldı? Etkinliğinin Mesleki Gelişim Bağlamında Etkililiğine İlişkin
Bulgular, Yorumlar ve Tartışma ..................................................................................200
4.2.7. Kitap Nasıldı? Etkinliğinin Mesleki Gelişim Bağlamında Etkililiğine İlişkin
Bulgular, Yorumlar ve Tartışma ..................................................................................211
4.2.8. Mesleki Gelişim Eylem Planının Etkinlik Sürecinin Değerlendirilmesi............220
4.3. ÜÇÜNCÜ ALT AMACA İLİŞKİN BULGULAR, YORUMLAR VE TARTIŞMA
..........................................................................................................................................224
4.3.1. MÖT Üyelerinin Mesleki Öğrenme Topluluğu Deneyimlerine İlişkin Bulgular,
Yorumlar ve Tartışma ..................................................................................................224
4.3.2. MÖT Üyelerinin Bireysel ve Topluluk Gelişim Modellerine İlişkin Bulgular ve
Yorumlar ......................................................................................................................235
4.3.3. MÖT Üyelerinin Görüşlerine Göre Mesleki Öğrenme Topluluğunda Müdürün
Rolüne İlişkin Bulgular, Yorumlar ve Tartışma...........................................................242
4.3.4. MÖT Üyelerinin Mesleki Öğrenme Topluluğu İçin Önerilerine İlişkin Bulgular,
Yorumlar ve Tartışma ..................................................................................................247
4.3.5. Mesleki Öğrenme Topluluğu Uygulamasının Etkililiğinin Tartışıldığı Topluluk
Toplantısının Genel Değerlendirmesi ..........................................................................258
4.4. DÖRDÜNCÜ ALT AMACA İLİŞKİN BULGULAR, YORUMLAR VE
TARTIŞMA .....................................................................................................................262
BEŞİNCİ BÖLÜM.............................................................................................................271
5. SONUÇ VE ÖNERİLER.................................................................................................271
5.1. Sonuç.........................................................................................................................271
5.2. Öneriler .....................................................................................................................280
5.2.1. Karar Alıcılar ve Uygulayıcılar için Öneriler.....................................................280
5.2.2. Araştırmacılar için Öneriler................................................................................281
KAYNAKLAR ...................................................................................................................283
EKLER ...............................................................................................................................308
ÖZGEÇMİŞ .......................................................................................................................338 |
tr_TR |