Özet:
SÜRDÜRÜLEBİLİR ÖĞRETMEN GELİŞİMİ:
MESLEKİ ÖĞRENME TOPLULUKLARI
BURCU ALTUN
Doktora Tezi, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı
Tez Danışmanı: Doç. Dr. Pınar YENGİN SARPKAYA
2020, vii + 375 sayfa +17 Ek
"Mesleki Öğrenme Toplulukları (MÖT)", öğretmeni eleştirel, yansıtıcı, yaratıcı,
işbirlikli ve düzenli bir topluluk çalışması yoluyla geliştirmeyi amaçlar. Uluslararası
eğilimler yetişkin eğitimi ilkelerine, iş birliğine, kolektif başarıya vurgu yapmaktadır. Türk
eğitim sisteminde öğretmen gelişimi için yeni çabalar olmasına karşın, geleneksel hizmet
içi eğitimin dışında sistematik bir biçimde uygulanan başka bir yaklaşım yoktur. Türk
eğitim sisteminin özellikleri, öğretmen gelişim sorunları ve zümrelerin durumu ve başarım
gizilgüçleri göz önünde bulundurulduğunda, mesleki öğrenme topluluklarının zümreler
temelinde öğretmenlerin mesleki gelişimini sağlayabileceği düşünülmektedir. Bu noktadan
hareketle bu araştırmanın amacı, Aydın ili Efeler ilçesinde iki resmi ortaokulda zümre
temelli olarak iki ayrı mesleki öğrenme topluluğunun kurulması, bu toplulukların
çalışmalarının başlatılması ve sürdürülmesi, uygulama sürecinde ve sonunda etkililiğinin
topluluk üyelerinin ve okul yöneticilerinin görüşleri ile araştırmacının gözlemlerine göre
değerlendirilmesidir.
Topluluklardan biri uygulama için gönüllü olan dört fen ve teknoloji öğretmeninden,
diğeri ise üç fen ve teknoloji öğretmeni ile aynı branştan bir müdür yardımcısından
oluşmaktadır. Araştırma eylem araştırması desenine göre tasarlanmıştır ve 2017-2018
Eğitim Öğretim Yılı Bahar Yarıyılında Ocak ve Haziran ayları arasında yürütülmüştür.
Uygulama kapsamında araştırmacı ve danışmanı tarafından sentezlenen yedi mesleki
gelişim etkinliği, topluluk üyelerinin isteği ile yürütülmüş ve on topluluk toplantısı
yapılmıştır. Veriler odak grup görüşmeleri, bireysel görüşmeler, gözlemler ve belgeler
aracılığıyla elde edilmiştir. Verilerin analizinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır.
Sonuçlar, mesleki öğrenme topluluğu uygulamasının yenilikçi, ekonomik,
sürdürülebilir, etkili ve verimli bir uygulama olduğunu ve çalışma kapsamında öğretmenleri
viii
zaman içinde gelişime güdülediğini ortaya koymaktadır. Mesleki gelişim eylem planı
dahilinde kullanılan etkinlikler sürecinde eğitim sisteminin çeşitli sorunları tartışılmış ve bu
sorunlara çözümler üretilmiştir. Sonuç olarak, MÖT uygulamasının öğretmenlerde bireysel
sorumluluğu, öz farkındalığı, MÖT ile gelişime güdülenmeyi, liderliği, eğitsel konulara
ilişkin eleştirel düşünmeyi, etkinlikleri içselleştirmeyi ve işbirliği yapabilmeyi geliştirdiği
belirlenmiştir. Topluluklarda ise kolektif sorumluluğu, kolektif farkındalığı, topluluk içi
iletişimi, grup normlarını, doğal iş birliği ve paylaşımları ve süreci bütünleştirmeyi
geliştirmiştir. Sürecin bütünü öğretmenlerde bir dönüşüm sağlamıştır. Araştırma bulguları
ışığında, okullarda zümreleri mesleki öğrenme topluluğuna dönüştürmek için bir model
önerisi getirilmiştir.
Bu modelin temel özellikleri, uygulamanın ihtiyaç ve gönüllülük temelli oluşudur.
Uygulamanın yaygınlaştırılması için MÖT konusunda müdürlere ve lider öğretmenlere
eğitim verilmeli, MÖT paydaşlara güçlü bir biçimde tanıtılmalı, uygulamaya katılacak
öğretmenler maddi ödülle (ek ders) teşvik edilmeli, öğretmenin ders yükü azaltılıp resmi
planlama ve hazırlık zamanı ayarlanmalıdır. Okul müdürleri destekleyici bir tutum
sergilemeli, MÖT'ü kurmadan önce zümrelere ortak boş saat ve toplantı mekânı ayarlamalı,
lider öğretmenden destek almalı ve öğretmenleri maddi olmayan ödülle teşvik etmelidir.
Topluluğu kurduktan sonra ise müdahale etmemeli, öğretmenlerle MÖT'ün devamı için iş
birliği yapmalıdır.
MÖT'e gönüllü olan öğretmenler, ihtiyaçlar ve beklentiler doğrultusunda kendilerini
ve öğretimlerini geliştirecek iş birlikli etkinlikler belirlemeli, bu etkinlikleri bir eylem planı
dahilinde uygulamalı, sürekli geribildirim sağlamalı, deneyimlerini yansıtmalı ve süreci
değerlendirerek yeni yollara yönelmelidir. MÖT üyeleri mesleki gelişimleri için çeşitli
etkinlikler yapabilir. "Bakın ne paylaşacağım" etkinliği üyeler arası etkileşimi başlatmada,
"mikroöğretim zamanı" etkinliği öz farkındalık kazandırmada, "film nasıldı" etkinliği
eleştirel düşünme, sorgulama ve tartışma becerisini geliştirmede, "zümre toplantı
tutanaklarımız ne söylüyor" etkinliği zümrenin kolektif farkındalık kazanmasında, "ortak
ders planı hazırlıyoruz" etkinliği doğrudan sınıf içi etkinlikleri geliştirmede kullanılabilir.
"Meslektaşımın dersini izliyorum" etkinliği geribildirimin gücüyle gelişim için, "kitap
nasıldı" etkinliği hem eleştirel düşünme, sorgulama ve tartışma becerisi geliştirme hem de
entelektüel gelişim için kullanılabilir