Abstract:
RİSK TOPLUMU BAĞLAMINDA TÜKETİM ALIŞKANLIKLARINDA
GIDALARA YÖNELİK RİSKLERİN OLUŞUMU VE DÖNÜŞÜMÜ
Firdevs KIRMIZITAŞ
Yüksek Lisans Tezi, Sosyoloji Ana Bilim Dalı
Tez Danışmanı: Prof. Dr. Kayhan Delibaş
2019-Xİİİ-96 Sayfa
Bu çalışmada Risk Toplumu Bağlamında Tüketim Alışkanlıklarında Gıdalara Yönelik
Risklerin Oluşumu ve Dönüşümü” sorunsalı incelenmiştir. Son yirmi yıla damgasını vuran
kavramlar korku kültürü (Furedi), risk toplumu (Beck ve Giddens), akışkan modernite
(Bauman) etrafında dönen aşırı güvensizlik, belirsizlik ve korkular, gelişmiş toplumlarda
önemli bir sosunsal olarak karşımıza çıkmaktadır. Ülkemizdeki sosyokültürel yapının bu
saydığımız şartlardan bağımsız olmadığını birçok alandaki risk toplumu koşullarından
yaşadığımız gözlemnelmektedir (Delibaş, 2017). Bu bağlamda, çeşitli gıdalara ilişkin
gündeme gelen her türden korku, kaygı ve şüphe algılarının sosyokültürel sebepleri,
çeşitlilikleri ve sosyal temelleri amprik veriler ışığında incelenerek değerlendirilmiştir.
Araştırmanın birinci bölümünde kavramsal kuramsal çerçeve geliştirilerek risk
toplumu kuramı çerçevesinde modernitenin geçirmiş olduğu süreç ve bu süreç sonrasında
değişen ve ‘risk toplumu’ olarak Beck, Giddens, Bauman tarafından kavramsallaştırılan
toplumun temel dinamikleri incelenmeye ve tartışılmaya çalışılacaktır. Ardından, korku
kültürü (Furedi) ve Delibaş’ın Türkiye’de risk toplumu kuramsal çerçevemizde
kullanılacaktır. Gıdanın tanımı, tarihçesi ve bugün ne anlama geldiği incelenmektedir. Aynı
zamanda, risk toplumu ile gıda tüketimi arasındaki bağlantı, risklerin artması ve yaşamın her
alanına yayılmasının gıdalara ilişkin korku ve risk algısı üzerindeki etkileri arasına ilişki olup
olmadığı incelenmiştir.
Saha çalışması Güney Doğu Anadolu bölgesinden üç ilde (Mardin, Şanlıurfa,
Gaziantep), ve Ege Bölgesinden (Denizli, Muğla ve Aydın) üçer iller olmak üzere toplam altı
ilde yapılmış olup kendi alanında bir ilk olma özelliğine sahip. Örneklem kapsadığı bölgesel,
sosyo-ekonomik, kültürel çeşitlilik çalışmaya değer kazandırmıştır. Araştırma için sosyal
olguların sayısal ve istatiksel olarak analiz edilmesine olanak sağlayan araştırma
yöntemlerinden nicel araştırma yöntemi uygun görülmüştür ve uygulanmıştır. Sosyo-
v
ekonomik yapı, cinsiyet, eğitim düzeyi, bölgesel farklılıklar baz alınarak toplamda 973 kişiye
anket tekniği uygulanmış ve elde edilen anket verileri analiz edilmiştir.
Tartışma ve sonuç bölümünde ise elde edilen verilerden hareketle risk toplumu
bağlamında gıda tüketiminde ve gıdalara yönelik algılarda meydana gelen değişimler
çalışmamızın ileri sürdüğü varsayımlar çerçevesinde değerlendrilmiş ve genel bir tartışması
yapılmıştır.