dc.contributor.advisor |
Emin, YİĞİT |
|
dc.contributor.author |
Gökhan, PİRLİ |
|
dc.date.accessioned |
2021-09-07T13:07:34Z |
|
dc.date.available |
2021-09-07T13:07:34Z |
|
dc.date.issued |
2019 |
|
dc.date.submitted |
2019 |
|
dc.identifier.uri |
http://hdl.handle.net/11607/4157 |
|
dc.description.abstract |
MEKÂNIN ÜRETİMİ, KENTSEL HAKLAR VE MEKÂNIN
PAYLAŞIMI: SİVİL HAKLAR HAREKETİ ÜZERİNE BİR
İNCELEME
Gökhan PİRLİ
Yüksek Lisans Tezi, Sosyoloji Anabilim Dalı
Tez Danışmanı: Dr. Öğr. Üyesi Emin YİĞİT
2019, XVII + 95 sayfa
Günümüzde kentler kapitalist sermayenin temel dinamiklerinin şekillendirdiği
mekânlar haline gelmiştir. Kapitalist sermayenin temel dayanağı ise sermaye
birikimdir. Üretim ve tüketimin artmasına koşut olarak varlığını daha geniş alanlara
yayan sermaye birikiminin büyük oranda kendini var ettiği mekânlar olan kentler,
metaların üretildiği alanlar olmanın ötesinde kendileri de bir meta haline gelmişlerdir.
Ulaşım ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler ve artan rekabet ile birlikte
sermaye mekândaki mesafe engeli olabildiğince hızlı bir şekilde aşmak durumunda
kalmıştır. Bu nedenle kapitalist üretim tarzı mekân üzerinde yayılmayı
gerçekleştirebilmek için kentsel mekânda uygun düzenlemelere ihtiyaç duymuştur.
Kent merkezleri arasındaki kesintisiz ulaşım sistemlerinin kurulması bu düzenlemelerin
başında gelmektedir.
Bu bağlamda kent mekânında kapitalist ideolojinin üretiminde önemli bir paya
sahip olan unsurlardan biri başta otomobil olmak üzere motorlu taşıtlardır. Otomobil,
temel işlevi olan ulaşım aracı olmaktan öte zamanla stilistik bir objeye dönüşmesinin
yanı sıra gerek kendisine ayrılan devasa bütçelerle gerekse kentin kurulmasında
merkezi öneme yerleşmesiyle, kapitalizm-kent ilişkisini anlamada kilit bir noktaya
yerleşmektedir.
Bu çalışmanın temel amacı da kapitalist sermayenin kentsel mekânı dizayn etme
biçimini tartışmak, otomobilin kent mekânın kapitalist inşasındaki rolünü ortaya
viii
koymak ve otomobil merkezli kent tasarımına karşı kent mekânının adil paylaşımını
talep eden Critical Mass Hareketi’nin, kent ve kentli hakları bağlamında dönüştürücü
bir kentsel-toplumsal hareket olarak okunmasıdır.
Buna bağlı olarak da araştırmanın sorunsalının somutlanabileceği alan olarak
Türkiye’de Critical Mass eylemlerinin düzenli olarak gerçekleştiği şehirlerden birisi
olan İzmir ili seçilmiştir.
Critical Mass eylemlerinin kent hakkı ve mekânın adil paylaşımı bağlamında
gerçekleştirdiği dönüşümlerin saptanabilmesi için nitel araştırma yöntem ve
tekniklerinden derinlemesine görüşme tekniği kullanılmıştır.
Bu araştırma sonucunda, CM eylemlerine katılan bisiklet kullanıcılarının kent
hakkı kavramı üzerinden bu hareketi bir kent hakkı mücadelesi olarak değerlendirip
değerlendirmedikleri sorgulanmıştır.
Çalışmaya yansıyan veriler ışığında çalışmanın temel savı kentlerin motorlu
taşıtlar merkezli dizayn edildiği, Critical Mass hareketinin de bu duruma çeşitli direniş
mekanizmalarıyla itiraz ederek kent hakkını ve kentin adil paylaşımını talep eden bir
yeni sosyal hareket olduğudur. |
tr_TR |
dc.description.tableofcontents |
İÇİNDEKİLER
KABUL VE ONAY SAYFASI..............................................................................................iii
BİLİMSEL ETİK BİLDİRİM SAYFASI...............................................................................iv
ÖZET ......................................................................................................................................vi
ABSTRACT ..........................................................................................................................vii
ÖNSÖZ.................................................................................................................................... x
ÇİZELGELER/TABLOLAR DİZİNİ ..................................................................................xiv
EKLER DİZİNİ ..................................................................................................................... xv
GİRİŞ....................................................................................................................................... 1
1. BÖLÜM .............................................................................................................................. 4
1.KENT MEKÂNI VE KAPİTALİZM................................................................................... 4
1.1. Kent Kavramı................................................................................................................ 4
1.2. İlk Kentlerin Ortaya Çıkışı ........................................................................................... 5
1.3. Ortaçağ Kenti ................................................................................................................ 6
1.4. Sanayi Devrimi ve Kentin Dönüşümü ........................................................................ 10
1.5. Fordizm, Banliyöleşme ve Tüketim............................................................................ 13
1.6. Kentleşmenin Ekonomi Politiğini Tartışan Yaklaşımlar ............................................ 16
1.7. Manuel Castells: Kolektif Tüketim ve Kentsel Mekân............................................... 19
1.8. Henri Lefebvre: Gündelik Hayat ve Mekânın Üretimi ............................................... 21
1.9. David Harvey: Artık Ürün .......................................................................................... 23
2. BÖLÜM ............................................................................................................................ 26
2.KENTSEL HAKLAR MEKÂNIN ADİL PAYLAŞIMI VE KENT.................................. 26
2.1. Hak Kavramı ............................................................................................................... 26
2.2. Ulaşım-Üretim-Tüketim ve Kent İlişkisi .................................................................... 28
2.3. Üçüncü Kuşak Bir Hak Olarak Kent Hakkı................................................................ 30
2.4. Otomobil Merkezli Kent Tasarımının Mekâna Hakimiyeti........................................ 33
2.5. Otomobil Üretiminde Dönüşümler ve Otomobilin Yaygınlaşma Süreci.................... 35
xiv
2.6. Yeni Toplumsal Hareketler ve Critical Mass Hareketi ...............................................39
3. BÖLÜM.............................................................................................................................45
3. ARAŞTIRMA SORUNSALI VE METODOLOJİSİ ........................................................45
3.1. Araştırmanın Amacı ve Sorunsalları ...........................................................................45
3.2. Araştırmanın Yöntem ve Tekniği, Sorgulama Temaları .............................................46
4. BÖLÜM.............................................................................................................................50
4. BULGULAR VE TARTIŞMA ..........................................................................................50
4.1. Sermaye, Mekânın Üretimi ve Gündelik Yaşam Pratikleri.........................................50
4.1.1. Sermayenin Mekâna Yansıma Biçimleri ve Soyut Mekân...................................50
4.1.2. Mekânın Tüketilmesi ve Kentsel Haklar..............................................................52
4.1.3. El Koyulan Mekân ve Mekânın Paylaşımı...........................................................56
4.1.4. Sosyal Adalet ve Adil Paylaşım ...........................................................................58
4.1.5. Sermaye, Mekân ve Gündelik Yaşam Pratikleri ..................................................60
4.1.6. Mekânın Paylaşımı, Sermaye ve Mekânın Kimliklenmesi ..................................63
4.1.7. Mekânın Anlamı ve Mekânsal Bellek ..................................................................65
4.2. Sivil Haklar, Mekânın Paylaşımı ve Critical Mass Hareketi.......................................68
4.2.1. Sivil Haklar ve Mekânın Paylaşımı......................................................................68
4.2.2. Critical Mass Hareketi ve Sosyal Mekân .............................................................69
4.2.3. Mekân Hakkı ve Critical Mass Hareketi ..............................................................71
4.2.4. Sivil Haklar ve Critical Mass Hareketi.................................................................74
4.2.5. Aykırı Mekân/Karşı Gelen Mekân ve Critical Mass Hareketi .............................75
4.2.6. Strateji, Adil Paylaşım ve Mekânsal Beklenti......................................................77
5. TARTIŞMA VE SONUÇ.................................................................................................80
6. KAYNAKLAR .................................................................................................................83
7. EKLER..............................................................................................................................89
ÖZGEÇMİŞ..........................................................................................................................95 |
tr_TR |
dc.language.iso |
tur |
tr_TR |
dc.publisher |
AYDIN ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ |
tr_TR |
dc.rights |
info:eu-repo/semantics/embargoedAccess |
tr_TR |
dc.subject |
Mekânın Üretimi, Mekânın Adil Paylaşımı, Kent Hakkı, Critical Mass. |
tr_TR |
dc.title |
MEKÂNIN ÜRETİMİ, KENTSEL HAKLAR VE MEKÂNIN PAYLAŞIMI: SİVİL HAKLAR HAREKETİ ÜZERİNE BİR İNCELEME |
tr_TR |
dc.type |
masterThesis |
tr_TR |
dc.contributor.department |
AYDIN ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ SOSYOLOJİ ANABİLİM DALI |
tr_TR |