Ortaokul fen bilimleri öğretim programının stufflebeam değerlendirme modeli temelinde öğretmen özerkliği açısından incelenmesi

DSpace Ana Sayfası
→
Tez
→
Doktora
→
Öğe Göster

dc.contributor.advisor	Akar Vural, Ruken
dc.contributor.author	Yolcu, Okan
dc.date.accessioned	2021-07-14T06:28:22Z
dc.date.available	2021-07-14T06:28:22Z
dc.date.issued	2019
dc.date.submitted	2019
dc.identifier.uri	http://hdl.handle.net/11607/4094
dc.description.abstract	ORTAOKUL FEN BİLİMLERİ ÖĞRETİM PROGRAMININ STUFFLEBEAM DEĞERLENDİRME MODELİ TEMELİNDE ÖĞRETMEN ÖZERKLİĞİ AÇISINDAN İNCELENMESİ Okan YOLCU Doktora Tezi, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Doç. Dr. Ruken AKAR VURAL 2019, XXXII + 219 sayfa Öğretmenlerin öğrenme sürecini düzenlerken bağımsız eylemlerde bulunma ve öğrenme sürecini kontrol etme becerilerine ihtiyaç duymaları öğretmen özerkliğine yönelik çalışmaların gerekliliğini göstermektedir. Öğretim programının yapısının öğretmen özerkliğini etkileyen önemli değişkenlerden biri olduğu düşünüldüğünde, öğretmenlerin programı nasıl değerlendirdikleri ve kendi özerklik düzeylerini nasıl algıladıklarını birlikte ele almak önemli hale gelmektedir. Bu çalışma, Ortaokul Fen Bilimleri öğretim programını CIPP (Context, Input, Process, Product) modeli temelinde öğretmen özerkliği açısından incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırmada karma yöntem desenlerinden sıralı açıklayıcı desen kullanılmıştır. Araştırma ilişkisel tarama modeli ve yarı yapılandırılmış görüşmelerin birleşiminden oluşmaktadır. Çalışmanın nicel boyutundaki örneklem, tabakalı örnekleme yöntemiyle belirlenmiş, 2018-2019 eğitim-öğretim yılı ikinci döneminde İzmir’in 4’ü merkez olmak üzere 8 ilçesinde yer alan ortaokullarda görev yapan 178 Fen Bilimleri öğretmeni oluşturmaktadır. Çalışmanın nitel boyutunda bu örneklem grubu içinden ölçüt temelli örnekleme tekniğiyle belirlenmiş 8 öğretmenle yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Görüşme yapılan öğretmenler arasından 3’ü yüksek özerklik, 3’ü düşük özerklik düzeyine sahip 6 öğretmen ile de ders gözlemi gerçekleştirilmiştir. Veri toplama aracı olarak açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri ile geçerliği sağlanmış 4 boyut ve 13 maddeden oluşan Öğretmen Özerklik Ölçeği, 67 maddeden oluşan Program Değerlendirme Formu, yarı yapılandırılmış görüşme formu ve ders gözlem formundan yararlanılmıştır. Öğretmen Özerklik Ölçeği, Verilerin çözümlenmesinde SPSS 23” paket programı ile bağımsız gruplar t-testi, varyans analizi, betimsel analiz ve içerik analizi kullanılmıştır.viii Araştırma sonuçlarına göre, öğretmenlerin büyük bir kısmının süreç ve değerlendirme özerkliğinde yüksek düzeyde, mesleki gelişim ve planlama özerkliğinde orta düzeyde özerklik algısına sahip oldukları belirlenmiştir. Mesleki gelişim özerkliğinde hizmet içi eğitim alma durumu, okul türü ve kıdeme göre; değerlendirme özerkliğinde sosyo-ekonomik düzey ve okul türüne göre; süreç özerkliğinde ise projede görev alma durumuna göre farklılaşma olduğu belirlenmiştir. Öğretmenler, kazanım sayısının ve matematiksel yoğunluğun azaltılmasını, kazanım sınırlamalarının açık bir şekilde belirlenmesini, programın etkinlik temelli ve öğrencilerin hem bilişsel hem de duyuşsal özelliklerini geliştirecek özellikte olmasını, içeriğin esnek, sarmal ve güncel yapısını programın güçlü yönleri olarak belirtmiştir. Öğretmenlerin çoğu iletişim gücü, öğrencileri güdüleme becerisi, farklı yöntem teknik kullanma ve etkinlik yapma eğilimi, öğrencileri aktifleştirme ve konulara hâkim olmada kendilerini yeterli görürken, bazı öğretmenler sınıf ve zaman yönetiminde, öğrencilerin tümüne ulaşmada ve etkinlikleri çeşitlendirmede eksik olduklarını belirtmişlerdir. Öğretmenlerin birçoğu anlatım ve soru-cevap yöntemlerini sıklıkla kullanmaktadır. Buna karşın oyunlaştırma, müzikle öğretim, hikâyeleştirme, benzetim, eğitsel oyun ve drama gibi farklı yöntem ve tekniklere yer verdiğini söyleyen az sayıda öğretmen bulunmaktadır. Öğretmenler programın sonunda, öğrencilerin bilişsel ve duyuşsal öğrenmelerde yeterli düzeye ulaştıklarını fakat beceri ve kalıcılık açısından istenilen seviyeye çıkılamadığını belirtmiştir. Yüksek ve düşük özerklik düzeylerindeki öğretmenlerin uygulamada önemli farklılıklar gösterdiği belirlenmiştir. Çalışmanın sonunda elde edilen sonuçlar kavramsal çerçeve doğrultusunda tartışılarak uygulamaya ve yapılacak araştırmalara yönelik önerilerde bulunulmuştur.	tr_TR
dc.description.tableofcontents	İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY SAYFASI..............................................................................................iii BİLİMSEL ETİK BİLDİRİM SAYFASI................................................................................ v ÖZET.....................................................................................................................................vii ABSTRACT ...........................................................................................................................ix ÖNSÖZ...................................................................................................................................xi ŞEKİLLER DİZİNİ............................................................................................................... xv ÇİZELGELER DİZİNİ........................................................................................................xvii GRAFİKLER DİZİNİ ..........................................................................................................xix EKLER DİZİNİ....................................................................................................................xxi KISALTMALAR DİZİNİ ..................................................................................................xxiii GİRİŞ....................................................................................................................................... 1 1. BÖLÜM.............................................................................................................................. 8 1. KURAMSAL AÇIKLAMALAR ........................................................................................ 8 1.1. Program Değerlendirme............................................................................................... 8 1.1.1. Hedefe Dayalı Değerlendirme Modeli............................................................. 10 1.1.2. Metfessel-Michael Değerlendirme Modeli...................................................... 10 1.1.3. Provus’un Farklar Yaklaşımı ile Değerlendirme Modeli ................................ 11 1.1.4. Stake’in Uygunluk-Olasılık Modeli ................................................................ 12 1.1.5. Eisner’in Eğitsel Eleştiri Değerlendirme Modeli............................................. 13 1.1.6. UCLA Değerlendirme Modeli......................................................................... 14 1.1.7. CIPP Program Değerlendirme Modeli............................................................. 14 1.1.7.1. Bağlam değerlendirme (Context Evaluation)........................................................... 16 1.1.7.2. Girdi değerlendirme (Input Evaluation) ................................................................... 18 1.1.7.3. Süreç değerlendirme (Process Evaluation)............................................................... 18 1.1.7.4. Ürün değerlendirme (Product Evaluation) ............................................................... 19 1.2. Fen Bilimleri Öğretim Programı................................................................................ 27xiv 1.2.1. Fen Bilimleri Öğretim Programı (2017).......................................................... 31 1.2.1.1. Fen Bilimleri öğretim programında değerler ........................................................... 32 1.2.1.2. Fen Bilimleri öğretim programında yetkinlikler...................................................... 32 1.2.1.3. Fen Bilimleri öğretim programın özel amaçları....................................................... 34 1.2.1.4. Fen Bilimleri öğretim programında alana özgü beceriler ........................................ 35 1.2.1.5. Fen Bilimleri öğretim programının yapısı................................................................ 35 1.3. Öğretmen Özerkliği................................................................................................... 39 1.3.1. Öğretmen Özerkliğinin İşlevleri...................................................................... 44 1.4. İlgili Araştırmalar...................................................................................................... 46 1.4.1. CIPP Değerlendirme Modeli Araştırmaları..................................................... 46 1.4.2. Fen Bilimleri Öğretim Programı Değerlendirme ile İlgili Araştırmalar ......... 51 1.4.3. Öğretmen Özerkliği ile İlgili Araştırmalar...................................................... 55 2. BÖLÜM............................................................................................................................ 60 2. YÖNTEM.......................................................................................................................... 60 2.1. Araştırmanın Modeli ................................................................................................. 60 2.2. Evren, Örneklem ve Katılımcı Grup ......................................................................... 62 2.2.1. Nicel Boyutu İçin Çalışma Evreni ve Örneklem............................................. 62 2.2.2. Nitel Boyutu İçin Katılımcı Grup.................................................................... 64 2.3. Veri Toplama Araçları............................................................................................... 66 2.3.1. Kişisel Bilgi Formu ......................................................................................... 66 2.3.2. Nicel Veri Toplama Araçları........................................................................... 66 2.3.2.1. Program Özerklik Ölçeği .................................................................... 66 2.3.2.2. Program Değerlendirme Formu .......................................................... 75 2.3.2.3. Nicel veriler için güvenirlik çalışması ................................................ 77 2.3.3. Nitel Veriler İçin Veri Toplama Araçları........................................................ 78 2.3.3.1. Öğretmen görüşme formu................................................................... 78 2.3.3.2. Gözlem formu ..................................................................................... 79xv 2.3.3.3. Nitel araştırmanın geçerlik ve güvenirlik çalışmaları ......................... 80 2.4. Uygulama İzinlerinin Alınması ................................................................................. 82 2.5. Araştırmacının Rolü................................................................................................... 82 2.6. Verilerin Analizi ........................................................................................................ 82 2.6.1. Nicel verilerin analizi ...................................................................................... 82 2.6.2. Nitel Verilerin Analizi ..................................................................................... 88 2.6.2.1. Görüşme verilerinin analizi................................................................. 88 2.6.2.2. Gözlem verilerinin analizi................................................................... 89 3. BÖLÜM............................................................................................................................ 93 3. BULGULAR VE YORUM ............................................................................................... 93 3.1. Birinci Alt Probleme İlişkin Bulgular........................................................................ 93 3.2. İkinci Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum ........................................................ 95 3.2.1. Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Program Özerklik Algıları Mesleki Kıdemlerine Göre Ölçeğin Bütününde ve Her Bir Alt Boyutta Anlamlı Bir Fark Göstermekte midir?.................................................................................. 95 3.2.2. Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Ölçeğin Bütününe ve Her Bir Alt Boyutuna İlişkin Program Özerklik Algıları Görev Yaptıkları Okulların Sosyo Ekonomik Düzeylerine Göre Anlamlı Bir Fark Göstermekte midir? .............. 97 3.2.3. Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Program Özerklik Algıları Sınıf Mevcuduna Göre Anlamlı Bir Fark Göstermekte midir? .................................................... 99 3.2.4. Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Program Özerklik Algıları Yerel/Ulusal/Ulusular arası Projelerde Görev Alma Durumlarına Göre Anlamlı Bir Fark Göstermekte midir? ........................................................... 101 3.2.5. Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Program Özerklik Algıları Hizmet İçi Eğitim Alma Durumlarına Göre Anlamlı Bir Fark Göstermekte midir? ................... 102 3.2.6. Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Program Özerklik Algıları Materyal Bulunma Durumuna Göre Anlamlı Bir Fark Göstermekte midir? ................................ 103 3.2.7. Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Program Özerklik Algıları Okul Türüne Göre Anlamlı Bir Fark Göstermekte midir? ........................................................... 106 3.2.8. Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Program Özerklik Algıları Program Türüne Göre Anlamlı Bir Fark Göstermekte midir? .................................................. 107 3.3. Üçüncü Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum ................................................... 108xvi 3.3.1. Bağlam Boyutuna İlişkin Bulgular................................................................ 108 3.3.2. Girdi Boyutuna İlişkin Bulgular.................................................................... 114 3.3.3. Süreç Boyutuna İlişkin Bulgular................................................................... 119 3.3.4. Ürün Boyutuna İlişkin Bulgular.................................................................... 128 3.4. Dördüncü Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum ............................................... 133 3.4.1. Bağlam Boyutuna İlişkin İçerik Analizi Bulguları........................................ 134 3.4.1.1. “Programın Amaçları” temasına ilişkin bulgular.............................. 135 3.4.1.2. “Fen Okuryazarlığı” temasına ilişkin bulgular ................................. 136 3.4.1.3. “Programın Güçlü Yönleri” temasına ilişkin bulgular...................... 137 3.4.1.4. “Programın Zayıf Yönleri” temasına ilişkin bulgular....................... 138 3.4.1.5. “Programın Sosyo-Ekonomik Farklıklara Uygunluğu” temasına ilişkin bulgular...................................................................................... 139 3.4.2. Girdi Boyutuna İlişkin İçerik Analizi Bulguları............................................ 140 3.4.2.1. “Öğretmenlerin Yeterli Yönleri” temasına ilişkin bulgular.............. 140 3.4.2.2. “Öğretmenlerin Eksik Yönleri” temasına ilişkin bulgular................ 141 3.4.2.3. “Yardımcı Materyaller” temasına ilişkin bulgular............................ 142 3.4.2.4. “Öğrenci Hazır Bulunuşluğu” temasına ilişkin bulgular .................. 143 3.4.3. Süreç Boyutuna İlişkin İçerik Analizi Bulguları........................................... 143 3.4.3.1. “Uygulamaların Bilişsel Yönü” temasına ilişkin bulgular................ 144 3.4.3.2. “Uygulamaların Duyuşsal Yönü” temasına ilişkin bulgular............. 145 3.4.3.3. “Sınıf Yönetimi” temasına ilişkin bulgular....................................... 145 3.4.3.4. “Öğretim yöntem ve Teknikleri” temasına ilişkin bulgular.............. 146 3.4.3.5. “Değerlendirme Süreci” temasına ilişkin bulgular ........................... 147 3.4.3.6. “Düşünme Becerileri” temasına ilişkin bulgular .............................. 148 3.4.4. Ürün Boyutuna İlişkin İçerik Analizi Bulguları............................................ 149 3.4.4.1. “Bilişsel- Duyuşsal- Devinimsel Öğrenme Ürünleri” temasına ilişkin bulgular................................................................................................. 149 3.4.4.2. “Çevre Bilinci Geliştirme” temasına ilişkin bulgular....................... 150xvii 3.4.4.3. “Kariyer Mesleklerini Tanıma ” Temasına İlişkin Bulgular............. 150 3.5. Beşinci Alt Probleme İlişkin Bulgular..................................................................... 151 3.5.1. “İçerik Düzenleme” Temasına İlişkin Gözlem Sonuçları ............................. 152 3.5.2. “Yöntem-Teknikler” Temasına İlişkin Gözlem Sonuçları ............................ 157 3.5.3. “Sınıf Yönetimi” Temasına İlişkin Gözlem Sonuçları .................................. 162 3.5.4. “Öğretim Hizmeti Değişkenleri” Temasına İlişkin Gözlem Sonuçları ......... 165 3.5.5. “Değerlendirme Etkinlikleri” Temasına İlişkin Gözlem Sonuçları............... 169 3.5.6. “Materyal” Temasına İlişkin Gözlem Sonuçları............................................ 171 3.5.7. “Düşünme Becerileri” Temasına İlişkin Gözlem Sonuçları.......................... 173 4. TARTIŞMA VE SONUÇ .............................................................................................. 176 4.1. Birinci Alt Probleme İlişkin Sonuç ve Tartışma...................................................... 176 4.2. İkinci Alt Probleme İlişkin Sonuç ve Tartışma ....................................................... 179 4.3. Üçüncü Alt Probleme İlişkin Sonuç ve Tartışma .................................................... 182 4.3.1. Bağlam Değerlendirmeye İlişkin Sonuç ve Tartışma .................................... 182 4.3.2. Girdi Değerlendirmeye İlişkin Sonuç ve Tartışma........................................ 184 4.3.3. Süreç Değerlendirmeye İlişkin Sonuç ve Tartışma ....................................... 186 4.3.4. Ürün Değerlendirmeye İlişkin Sonuç ve Tartışma ........................................ 187 4.4. Dördüncü Alt Probleme İlişkin Sonuç ve Tartışma................................................. 188 4.5. Beşinci Alt Probleme İlişkin Sonuç ve Tartışma..................................................... 191 4.6. Öneriler.................................................................................................................... 196 4.6.1. Yapılacak Araştırmalara Yönelik Öneriler.................................................... 196 4.6.2. Uygulamaya Yönelik Öneriler....................................................................... 197 5. KAYNAKLAR............................................................................................................... 198 6. EKLER ........................................................................................................................... 214 ÖZGEÇMİŞ ....................................................................................................................... 219	tr_TR
dc.language.iso	tur	tr_TR
dc.publisher	AYDIN ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ	tr_TR
dc.rights	info:eu-repo/semantics/openAccess	tr_TR
dc.subject	Öğretmen Özerkliği, Fen Bilimleri, Öğretim Programı, CIPP Modeli	tr_TR
dc.title	Ortaokul fen bilimleri öğretim programının stufflebeam değerlendirme modeli temelinde öğretmen özerkliği açısından incelenmesi	tr_TR
dc.type	masterThesis	tr_TR
dc.contributor.department	Aydın Adnan Menderes Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı / Eğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalı	tr_TR