Özet:
BOLŞEVİK KOMİSER STEPHAN ŞAUMYAN’IN BAKÜ’DEKİ FAALİYETLERİ
(1917-1918)
Canan KUKU
Yüksek Lisan Tezi, Tarih Anabilim Dalı
Tez Danışmanı Doç. Dr. Ahmet TOKSOY
2019, XI +105 sayfa
XVIII. yy’dan itibaren Kafkasya’nın yeraltı ve yerüstü zenginlikleri büyük
devletlerin ilgisini çekmiştir. Coğrafi şartlardan dolayı Kafkasya’da en fazla yayılma imkanı
bulan devlet Rusya olmuştur. Rusya Çarlık rejimi döneminde sıcak denizlere inme politikası
güderken Bolşevik rejimi döneminde de Bakü petrollerine hakim olma politikasını
gütmüştür. Bu amaçla Bolşevik Rusya, 1918 yılında Bakü Sovyet Komiserliğine Stephan
Şaumyan’ı getirerek Türkler üzerinde katliamlarını gerçekleştirmiştir. Stephan Şaumyan
Ermeni asıllı olmasından dolayı Ermenileri korumuş, silahlandırmış ve Türklere karşı
kışkırtmıştır. Osmanlı bu duruma müdahale etmek istese de I. Dünya savaşından yenik
ayrılınca Kafkasya’ya yeterince önem verememiştir.
Bakü petrolleri sadece Rusya’nın değil diğer büyük devletlerin de dikkatini
çekmiştir. Rusya’nın dışında İngiltere, ABD, Fransa gibi devletler de ekonomik çıkarlar için
bölgede aktif siyaset izlemişlerdir. Ancak bu emellerini yerine getirmeye çalışırken
karşılarındaki Azerbaycan Türklerine de kıymışlardır.
31 Mart 1918 Bakü katliamlarına rağmen Azerbaycan Türkleri direnmiş ve Mehmet
Emin Resulzade önderliğinde bağımsız bir devlet kurmuşlardır. Ancak bu bağımsızlık uzun
sürmemiş ve kısa sürede Bolşevikler bütün Kafkasya’yı ele geçirerek Sovyetler Birliğini
kurmuşlardır.
