Cumhuriyet Halk Partisi'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde toplumsal tabanını kaybetmesinin nedenleri (1990-2011): Diyarbakır, Mardin ve Gaziantep örneği

Abstract

Cumhuriyet Halk Partisi Türkiye'nin en uzun ömürlü siyasal partisi olarak varlığını sürdürmektedir. Beklenileceği gibi siyasal partilerin geçirdiği yapısal dönüşümlerden ve ülke siyasetinden CHP de etkilenmektedir. Bu bağlamda incelediğimiz CHP'nin 1990'lı yıllardan bu yana özellikle Kürt seçmenin yoğun olarak yaşadığı Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde, hem 1980 öncesinde hem de 1990'ların başlarına kadar önemli ölçüde destek bulmasına rağmen, günümüzde toplumsal desteğini kaybetmeye başladığı ve bunun halen sürmekte olduğu gözlemlenmiştir. Araştırmada CHP'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde toplumsal ve siyasal desteğini kaybetmesinin sosyolojik sebepleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu çalışma Kürt seçmenin yoğun olarak yaşadığı Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nden üç ilde, Gaziantep, Diyarbakır ve Mardin'de yapılan saha araştırmasına dayanmaktadır. Araştırma sorusu partide halen aktif görev alan ve geçmişte partide görev almış partililerin bakış açısından anlaşılmaya çalışılmıştır. Saha araştırmasında toplam elli altı kişi ile derinlemesine mülakatlar yapılmıştır. Araştırma neticesinde bu konunun nedenleri olarak şu temalar ön plana çıkmıştır: 1980 sonrası siyasette etkili olan kültürel konular karşısında CHP'nin politikaları daha ulusalcı bir yöne kaymıştır. İkinci olarak CHP'de yaklaşık yirmi yıl süren Deniz Baykal'ın "tek" liderliği döneminde parti içi demokrasiye ve muhalif seslere izin verilmemiş olmasının etkisidir. Üçüncüsü ise hem küresel hem de yerel düzeyde konjonktür ile ilgili olarak kültür ve kimlik taleplerinin ön plana çıkması karşısında CHP'nin geleneksel siyasal paradigmayı sürdürme ısrarıdır. Partinin tarihsel misyonu seçmen desteğinde önemli etkiye sahiptir. Ancak CHP'nin "ortanın solu" açılımı ile izlediği sosyal demokrat politikaların seçmende uyandırdığı ilgi bunun önüne geçmektedir. 1990'lardan bu tarafa CHP'nin soruna güvenlikçi, üniter-devlet söylem ve politikaları ile yaklaşması partinin Kürt seçmenin desteğini yitirmesinde büyük ölçüde etkili olmuştur. People' Republican Party is the oldest political party in Turkey. As expected, PRP has been affected both the politics of the country and the structural transformation of the political parties. It is observed that PRP started to lose electoral support and continue to lose in Southeastern Anatolian Region in where mainly Kurdish voters live although PRP had been supported before 1980s and at the beginning 1990s in that region. In this research, the sociological reasons of losing social and political support of PRP in the Southeastern Anatolia Region have been searched. This field research was conducted in three provinces namely Diyarbakır, Gaziantep and Mardin. Research question aimed to understand the perspectives of both the still active members and ex-active members of the party. During the field research, fifty-six in-depth interviews were conducted. The research findings reveal these following findings: The politics of PRP has nationalistic tendency as a result of increasing impacts of cultural issues in the politics. Secondly, the impact of the 'one-man' leadership of Deniz Baykal lasted twenty years resulted the lack of both democracy and oppositional positions in the party itself. Thirdly, the insistence of the PRP' preferences on traditional political paradigm is against the increasing request of cultural and identity issues at both local and global levels. The historical mission of PRP has strong influence on the voters' support. Yet the influence on voters created by social democratic policies named the 'middle of the left' politics has passed beyond that. Following 1990s, the discourse and the politics of PRP shaped by emphasis of security and the nation state has caused the loss of Kurdish voters.