Özet:
ÖZET
ALGISAL DUYU KARAKTERİSTİKLERİ KAPSAMINDA KENTSEL
YEŞİL ALANLARIN BEDEN SAĞLIĞI RESTORASYONU
ÜZERİNDEKİ ETKİSİNİN İNCELENMESİ
Niyaze YAKINLAR
Yüksek Lisans Tezi, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı
Tez Danışmanı: Dr. Öğr. Üyesi Abdullah Akpınar
2020, 77 sayfa
Yeşil alanların insan ruh ve genel sağlığı ile ilişkisi uzun zamandır araştırılıyor
olsa da yapılan araştırmalar çoğunlukla yeşil alanların tip ve karakterine
bakmaksızın “sadece yeşil” olarak değerlendirilmiştir. Ancak, son yıllarda yapılan
araştırmalarda, yeşil alanların farklı tip ve karakterde olduğunu ve her yeşil alanı
aynı kabul etmenin yanlış olduğu vurgulanmıştır. Öyle ki, insan ruh ve genel
sağlığını olumlu etkileyecek ideal yeşil alanların belirlenmesi için yeni
araştırmaların gerekliliği belirtilmiştir. Bu öneriler ışığında insan ruh ve genel
sağlığını olumlu etkileyecek kentsel yeşil alanların belirlenmesine ihtiyaç
duyulmaktadır. Bu kapsamda bu tezin amacı Algısal Duyu Karakteristiklerinin
(PSD) insan ruh sağlığı ve restorasyonu ile ilişkisinin Dikkat Restorasyonu Teorisi
(ART) kapsamında incelemesidir. Bu tez çalışması Aydın kent merkezi ve
çevresinde 2019 yılında 18 yaş ve üstü 426 katılımcı ile yapılan yüz yüze anket
çalışması ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmada 8 farklı PSD (Doğallık, Kültürellik,
Görünüm, Sosyallik, Mekân, Tür Çeşitliliği, Barınak ve Huzurluluk), ART
bileşenleri (Uzaklaşma, Büyülenme, Uyum/Ahenk ve Uyumluluk) ve ruh ve
fiziksel sağlık indikatörleri (Stres, Ruh Sağlığı, Genel Sağlık, Yaşam Kalitesi,
Psikolojik Yanı ve Psikolojik Tedavi) çoklu doğrusal regresyon analizi ile sosyo ekonomik veriler istatistiksel olarak kontrol edilerek ölçülmüştür. Araştırma
bulguları, “Doğallık” ve “Barınak” karakteristik özelliklerinin “Uzaklaşma”,
“Büyülenme” ve “Uyumluluk” ile pozitif anlamlı ilişkili olduğunu göstermiştir.
Diğer taraftan, sonuçlar “Tür Çeşitliliği karakteristiğinin “Uzaklaşma” ve
“Uyumluluk” ile negatif anlamlı ilişkili olduğunu; “Huzurluluk” karakteristik
özelliğinin ise “Uzaklaşma”, “Büyülenme” ve “Uyumluluk” ile negatif anlamlı ilişkili olduğunu göstermiştir. Ruh ve fiziksel sağlık açısından ise sonuçlar,
“Doğallık” karakteristiğinin “Stres” ve “Ruh Sağlığı” ile pozitif anlamlı ilişkili
olduğunu, “Tür Çeşitliliği” karakteristik özelliğinin ise “Ruh Sağlığı Tanısı” ile
pozitif anlamlı ilişkili olduğunu göstermiştir. ART bileşenleri açısından ise,
sonuçlar “Uzaklaşma”nın stres ile pozitif anlamlı ilişkiliyken, “Büyülenme”nin
“Ruh Sağlığı Tanısı” ile pozitif anlamlı ilişkili olduğunu göstermiştir. Bu tezde
edilen sonuçlar, “Doğallık” ve “Barınak” özelliklerine sahip kentsel yeşil alanların
insanların ruh sağlığı ve restorasyonu üzerinden olumlu etkide bulunabileceğini;
diğer taraftan “Tür Çeşitliliği” ve “Huzurluluk” özelliklerine sahip kentsel yeşil
alanların insan ruh sağlığı ve restorasyonu üzerinde olumsuz etkide
bulunabileceğini önermektedir. Ayrıca Aydın’daki kentsel yeşil alanların
“Büyülenme” özelliğinin kullanıcılar üzerinden olumsuz ruh sağlığı etkisi
olabileceği sonucuna varılmıştır. Bu tezde elde edilen bulgular, kentsel yeşil
alanların planlanması ve tasarımında söz sahibi olan yerel yöneticiler ve peyzaj
mimarlarına halk sağlığı açısından kentsel yeşil alanların hangi karakteristik
özellikte olması gerektiği konusunda bilimsel veri sunmaktadır. Belirtilen özellikte
kentsel yeşil alanların tasarlanması durumunda, uzun vadede sağlık harcamalarının
azaltılması mümkündür.