BİRİNCİ BASAMAK SAĞLIK KURULUŞLARINDA ÇALIŞAN SAĞLIK PROFESYONELLERİNİN KÜLTÜRLERARASI VE ETİK DUYARLILIK DÜZEYLERİ VE İLİŞKİLİ FAKTÖRLER

Abstract

Amaç: Bu çalışma kesitsel tipte olup, birinci basamak sağlık kuruluşlarında çalışan sağlık profesyonellerinin kültürlerarası ve etik duyarlılık düzeyleri ve ilişkili faktörleri belirlemek amacıyla yapılmıştır. Gereç ve Yöntem: Araştırma Aydın iline bağlı birinci basamak sağlık kuruluşlarında görev yapan sağlık profesyonelleri ile Ocak 2020-Ocak 2021 tarihleri arasında yapılmıştır. Araştırmanın yapılacağı Aydın ili 128 tane aile sağlığı merkezini kapsayan bir büyükşehirdir. Aile sağlığı merkezlerinde toplam 356 hekim, 220 ebe, 83 hemşire ve 20 sağlık memuru bulunmaktadır. Anket uygulaması aile sağlığı merkezi ortamında araştırmacı tarafından gözlem altında yapılmıştır. Araştırmanın evreni aile sağlığı merkezlerinde çalışan 679 sağlık profesyonelinden oluşmaktadır. Örneklemde evreni oluşturan sağlık profesyonellerinin tümüne ulaşılmış araştırmaya katılmayı kabul eden 265 kişi ile araştırma tamamlanmıştır. Araştırmanın uygulamasının sonunda G Power güç analizi kullanılarak araştırmanın gücü değerlendirilmiş (0,25 etki boyu, 0,05 hata payı) ve 0,81 bulunmuştur. Araştırmanın uygulama aşamasından önce Kurum izni, Etik Kurul izni ve bireylerden yazılı onam alınmış olup; araştırmaya katılım gönüllülük esasına dayandırılmıştır. Araştırmada sağlık profesyonellerinin kişisel özelliklerini içeren anket formu, Kültürlerarası Duyarlılık Ölçeği ve Ahlaki Duyarlılık Anketi kullanılmıştır. Araştırmanın yürütülebilmesi için gerekli izinler ve sağlık profesyonellerinden yazılı onam alınmıştır. Ölçeklere ilişkin izinler de mail yoluyla alınmıştır. Elde edilen veriler SPSS 21.0 programında ve bilgisayar ortamında değerlendirilmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde; tanımlayıcı istatistiksel analizler (Aritmetik Ortalama, standart sapma, sıklık, yüzdelik), Student-t testi, Mann-Whitney U Kruskal Wallis-H, F dağılımı, Pearson correliation ve Spearman correliation testleri kullanılmıştır. Araştırmanın bağımsız değişkenleri bireylerin özellikleri, bağımlı değişkenleri KDÖ ve ADA puanlarıdır. Bulgular: Çalışmamıza katılan sağlık profesyonellerinin %74,0’ı kadın, %26,0’ı erkek olup, yaş ortalaması 42,06±11,74’tür. Katılımcıların %75,8’i evli, %44,5’inin öğrenim durumu lisans ve %35,5’i ebedir. Sağlık profesyonellerinin Kültürlerarası Duyarlılık Ölçeği İletişimde Sorumluluk Alt Boyutu kadınlarda erkeklere göre anlamlı derecede yüksektir. Bekâr bireylerde; Kültürel Farklılıklara Saygı Alt Boyutu, İletişimde Kendine Güvenme Alt Boyutu ve KDÖ Toplam puan anlamlı derecede yüksek bulunmuştur. Lisansüstü öğrenim gören sağlık profesyonellerinde İletişimden Hoşlanma Alt Boyutu ve KDÖ Toplam puan anlamlı derecede yüksek bulunmuştur. Farklı ülkelerden ve/veya kültürlerden arkadaşı olan sağlık profesyonellerinin Kültürel Farklılıklara Saygı Alt Boyutu, İletişimde Kendine Güvenme Alt Boyutu ve KDÖ Toplam puan anlamlı derecede yüksek bulunmuştur. Farklı kültürel özelliklere sahip hastaya bakım veren sağlık profesyonellerinin Kültürel Farklılıklara Saygı Alt Boyutu, İletişimde Dikkatli Olma Alt Boyutu ve KDÖ Toplam puan anlamlı derecede yüksek bulunmuştur. Sağlık profesyonellerinin yetiştiği coğrafi bölge Ege Bölgesi olan sağlık profesyonellerinin ADA Çatışma Alt Boyutu anlamlı derecede yüksek bulunmuştur. Çalışma süresi ile Kültürel Farklılıklara Saygı Alt Boyutu, İletişimde Dikkatli Olma Alt Boyutu ve KDÖ Toplam puanları arasında negatif yönlü düşük düzeyli; çalışma süresi ile ADA-Yarar Sağlama Alt Boyutu puanı arasında pozitif yönlü düşük düzeyli ilişki bulunmuştur. ADA Toplam puanı ile KDÖ-İletişimde Sorumluluk Alt Boyutu puanı arasında pozitif yönlü yüksek düzeyli; İletişimden Hoşlanma Alt Boyutu puanı arasında pozitif yönlü orta düzeyli ilişki bulunmuştur. KDÖ Toplam puanı ile ADA-Otonomi, Yarar Sağlama, Çatışma ve Oryantasyon Alt Boyutları arasında negatif yönlü düşük düzeyli ilişki bulunmuştur. Sonuç: Elde edilen bulgular doğrultusunda sağlık profesyonellerinin bireysel özelliklerinin ölçek puanları üzerinde etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır.