Jeotermal karşıtı hareket: Aydın örneği

Abstract

Dünyada ve ülkemizde giderek artan enerji ihtiyacının karşılanması arzusu, taşıdıkları riskler nedeni ile fosil kaynaklarından enerji üretimi yerine güneş, rüzgâr ve jeotermal gibi çevre dostu, yenilenebilir ve sürdürülebilir kaynaklardan enerji üretimine yönelik yatırımları artırmaktadır. Güneş, rüzgâr ve jeotermal gibi yenilenebilir kaynakları ile enerji üretiminin çevreye en zararsız ve temiz enerji üretimi olarak kabul görmesi, bu enerji türlerinin toplum nezdinde meşruiyetini artırmaktadır. Ancak Aydın’da ortaya çıkan jeotermal enerji üretimine karşı oluşan protesto hareketleri sosyolojik anlamda yeni birtakım dinamiklerle karşı karşıya olduğumuzu gösterdiğinden araştırmaya değer bulunmuştur. Hareketin ortaya çıkışını izleyen kısa bir sürede araştırma projesi hayata geçirilerek henüz oluş halindeki hareketin katılımcıları sosyo-demografik yapıları, değer yönelimleri, yaygın şikâyetler, katılım düzeyleri, yaygın iddiaları, protesto içerisindeki konumları vb. gibi yönleri bakımından sosyolojik bir incelemeye tabi tutulmuştur. 1970’li yıllarda kolektif eylemin yapısı ve katılımcıların niteliklerindeki değişimleri açıklayabilmek amacıyla yeni teorik açılımlar ortaya çıkmıştı. Özellikle kıta Avrupa’sında gelişmiş olan kolektif eylem teorisi “yeni sosyal hareket” kavramı ile isimlendirerek, bu hareketlere özgü yeni olan yönleri ve karakteristik özelliklerini tanımlayıcı çalışmalar ortaya konmaya başlandı. Çatışmaların protestolara dönüşmesini ve hareketin süreklilik kazanmasını sağlayan etkenler sosyal hareket kuramcıları tarafından tartışılan konular arasında yer aldı. Protestolarda çevre duyarlılığı dile getirildiği için hareketin anlaşılması açısından değer ve kimlik yönelimlerini esas alan Yeni Toplumsal Hareket Perspektifi’nden yararlanılmıştır. Bu araştırmada Aydın il sınırları içerisinde jeotermal enerji santrallerin zararlı etkilerine karşı ortaya çıkan tepkilerin sosyal harekete dönüşmesi, hareketin sürdürülmesi, hareketin amaçları ile hareketin sosyokültürel etkileri gibi faktörler eleştirel vi bir yaklaşımla incelenmiştir. Alanında bir ilk örnek olan bu çalışmayla Jeotermal karşıtı hareket sahada hem nitel hem de nicel yöntem ve teknikleri kullanılarak elde edilen amprik veriler ışığında incelenmiş sonuçlar çeşitli sosyal hareket teorileri bağlamında tartışılmıştır. Hareketin ortaya çıkışı ve gelişim sürecinin, Aydın il sınırları içerisinde 2016–2019 yılları arasındaki medya haberlerinden ve hareket içerisinde öne çıkan on iki aktif katılımcı ile yüz yüze derinlemesine görüşmeye dayalı niteliksel yöntem ve hareketin yöre halkı tarafından nasıl karşılandığını, bölge sakinleri arasında harekete katılımın düzeyi, şikâyetlerin mevcut olup olmadığı gibi kısaca hareketin sosyolojik tabanını araştırılmasına yönelik niceliksel bir teknik olan anket 724 kişiye uygulanmıştır. Bulgularımız hareketin ortaya çıkışından itibaren gelişimini ve sürekliliğini sağlayan temel değerlerin yaşama ve doğaya sahip çıkmak olduğu göstermektedir. Protesto biçimleri, örgütlenme ve liderlik ilişkileri ve temaları, değer yönelimli hedefleri ile yeni sosyal hareketler teorisi ile örtüşmektedirler. Hareketin protestolar gibi çeşitli stratejilerin yanı sıra hukuksal mücadele yolunu da yaygın kullandığını görüyoruz. Jeotermal Karşıtı Hareket’in şirketler ve devlet karşısında yaşam alanını korumak gibi yeni sosyal hareketlerin en belirgin karakteristik özelliğini gösterdiğini bununla birlikte mevcut siyasî yapıdaki fırsatları kullanarak değişim yaratmaya çalıştığı da görülmektedir. Son olarak ve en önemlisi de, bu alanda bir ilk olan bu çalışma, çevre sosyolojisi alanında ülkemizde amprik veriye dayalı bilgi eksikliğine katkı sağlayacağı gibi sonraki araştırmalara da hem temel sağlayacak, hem de karşılaştırma yapma imkânı verecektir.