Denetime eleştirel yaklaşım: Öğretmen denetimi nasıl olmalı?

Abstract

Denetim günümüz eğitim sisteminin sorunlu alanlarından biridir. Bu araştırmanın amacı Milli Eğitim Bakanlığı öğretmen denetimi esas ve usullerine (MEB 2011 Öğretmen Denetim Rehberi) ilişkin denetmen, yönetici ve öğretmen görüşlerini belirlemektir ve bu doğrultuda sistemi geliştirecek öneriler sunmaktır. Bu nedenle, katılımcıların Öğretmen Denetim Rehberi'ndeki denetim konularının ne sıklıkla ve kim tarafından denetlenmesini istedikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Aydın ili Efeler ilçesine bağlı genel lise kapsamındaki 9 lisenin öğretmen ve yöneticileri ile Milli Eğitim Müdürlüğü bünyesindeki 33 il maarif müfettişi araştırmanın çalışma evrenini oluşturmaktadır. Evren ulaşılabilir olduğundan örneklem alma yoluna gidilmemiştir ve araştırma sürecinde 217 öğretmen, 19 yönetici ve 32 il maarif müfettişinden veri elde edilmiştir. Araştırma sürecinde 52 maddelik anket uygulanmış ve elde edilen veriler SPSS 21.0 paket programıyla çözümlenmiştir. Verilerin analizinde tek örneklem ki kare testi, iki yönlü ki kare testi kullanılmış, birden çok yanıtın verilebildiği bölüm için ise çoklu cevap analizi için veri seti tanımlanması yoluna gidilmiştir. Araştırmadan elde edilen önemli sonuçlar şu şekilde sıralanabilir: 1- Katılımcıların denetimin sıklığına ilişkin tüm maddelere verdikleri yanıtlar arasında anlamlı farklılıklar belirlenmiştir (p<0,05). Katılımcıların evrak denetiminin ne sıklıkla yapılması gerektiğine ilişkin görüşleri genel olarak "dönemde 1 kez" ve "yılda 1 kez" seçenekleri etrafında ve "dersi planlama" boyutundaki maddelerin ne sıklıkla denetlenmesi gerektiğine ilişkin görüşleri ise "yılda 1 kez" seçeneği etrafında toplanmıştır. Katılımcıların "öğretme/öğrenme ortam araç-gereç ve teknolojileri" ve "bireysel özellikler" boyutlarındaki maddelerin ne sıklıkla denetlenmesi gerektiğine ilişkin görüşleri genel olarak "dönemde 2'den çok" seçeneği etrafında toplanmıştır. Katılımcıların "öğrenciye değer verme ve rehberlikte bulunma", "özel alan program/içerik bilgisi" ve "öğretim durumu" boyutlarınndaki maddelerin ne sıklıkla denetlenmesi gerektiğine ilişkin görüşleri ise ağırlıklı olarak "denetlenmemeli" seçeneği etrafında toplanmıştır. 2- Katılımcıların öğretmen denetiminde dikkate alınan özelliklerin ne sıklıkla denetlenmesi gerektiğine ilişkin görüşleri ile denetleyen ve denetlenen olarak görev durumları arasında, tüm maddelerde anlamlı farklılıklar belirlenmiştir (p<0,05). Görev durumu denetimin sıklığına bakışı etkilemektedir. Denetleyenler daha sık denetim yapılması görüşünü yansıtırken, denetlenenler genel olarak daha seyrek denetim yapılması ya da denetim yapılmaması görüşünü yansıtmaktadırlar. 3- Katılımcıların, öğretmen denetiminde dikkate alınan özelliklerin ne sıklıkla denetlenmesi gerektiğine ilişkin görüşleri ile cinsiyet arasında genel olarak anlamlı farklılıklar yoktur. Diğer yandan katılımcıların yaşı ve toplam hizmet yılı artıkça genel olarak denetimin sık yapılması gerektiği yönündeki görüş de artmaktadır. 4- Katılımcıların öğretmen denetimini kimin yapması gerektiğine ilişkin öncelikli tercihlerinin okul müdürü, okul müdür yardımcısı, zümre başkanı ve MEB il denetmeni (yeni unvanıyla MEB il maarif müfettişi) olduğu görülmektedir. MEB bakanlık denetmeninin (yeni unvanıyla MEB bakanlık maarif müfettişinin) denetlemesinin ise pek fazla tercih edilmediği görülmektedir. "Öğrenciye değer verme ve rehberlikte bulunma" boyutundaki maddelerin denetimini yapacak kişi olarak öğrenci seçeneği, "öğretim durumu" boyutundaki maddelerin denetimini yapacak kişi olarak da zümre başkanı seçeneği dikkate değer oranda tercih edilmiştir. 5- Katılımcıların öğretmen denetimini yapacak kişiye ilişkin görüşlerinin görev durumuna göre dağılımı incelendiğinde denetmenlerin mevzuata bağlı kalarak kendilerini ve okul müdürlerini önerdikleri; yöneticilerin ise genellikle okul müdürü, MEB il denetmeni ve okul müdür yardımcısını önerdikleri görülmüştür. Öğretmenler ise yönetici ve denetmenlere kıyasla çok daha çeşitli seçenekleri tercih etmişlerdir. Denetimlerin ağırlıklı olarak okul müdürü, okul müdür yardımcısı, zümre başkanı tarafından yapılabileceğini düşünen öğretmenler ayrıca öğrenci, meslektaş ve öğretmenin kendisi tarafından da (öz-denetim) yapılabileceğini düşünmektedirler. Supervision is one of the problematic fields in education system today. The aim of this research is to determine the views of supervisors, administrators and teachers on the Ministry of National Education's principles and methods for teacher supervision and provide possible solutions fort he improvement of the system. Thus, it is tried to determine the participants' opinions on how often the teacher supervision topics in Teacher Supervision Guide should be supervised and who should supervise them. Aydın Efeler district's high school teachers and administrators in nine public high schools and supervisiors under the Directorate of Education constitute are the target population of research. Since the population were accessible, sample was not taken. The data were gathered from 217 teachers, 19 administrators and 32 supervisors. 52-item questionnaire was applied and the data were analyzed in SPSS 21.0 program. One sample chi-square test, two-way chi-square test and multiple responses analysis are used for the analysis. The major findings of the research can be summarized as follows: 1- A significant difference was determined between participants' responses for all items relating to the frequency of supervision (p<0,05). Participants' views on how often "paperwork" should be supervised is generally centered around the options of "once a term" and "once a year". Participants think that "planning the lecture" should be supervised "once a year". On the other hand participants think that the features in "teaching/learning environment matarials and technologies" and "individual charactersistics" dimensions should be supervised "more than twice a term". When the subjects are "valuing and guiding students", "special field program/content knowledge" and "teaching state", participants opinions generally centered aroun the option of "should not be supervised". 2- There is a significant difference between the views of participants on the frequency of teacher supervision and their duties as a supervisor and a supervisee in all items (p<0,05). Duty affects the views of participants regarding the frequency of teacher supervision. In general while supervisors prefer more frequent teacher supervision, supervisees prefer less frequent supervision or no supervision. 3- There is no significant difference between the views of participants on the frequency of teacher supervision and their genders. On the other hand, increase in participants' age and total service year cause increase in the views prefering more frequent teacher supervision. 4- It is determined that, participants perefer school principal, school vice principal, head of branch and city supervisiors primarly as the one that will supervise teacher. Ministry supervisior is not preffered in general. In "valuing and guiding student" dimension, student is suggested as the one who will supervise the teacher with a remarkable ratio and similarly in "teaching state" dimension, head of branch is suggested and with a remarkable ratio by participants. 5- The distribution of participants by their duty as a supervisior, administrator and teacher to the options of the ones who will supervise teacher is examined. It is found that supervisiors stick to regulations and suggest themselves and school principals as the ones eho will supervise teachers. School administrators generally suggest school principal, school vice principal and city supervisior as the ones who will supervise teachers, however teachers suggests variety of options in comparison with supervisiors and administrators. They prefer being supervised by school principal, school vice principal, head of branch in general. Besides they think that teachers may be supervised by students, colleques and teacher itself (self-supervision).