Resimli çocuk kitaplarındaki toplumsal cinsiyet olgusunun incelenmesi

Abstract

Bu araştırma; okul öncesi çocuklarına seslenen resimli çocuk kitaplarındaki toplumsal cinsiyet olgusunun incelenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Kitaplar incelenmesi için nitel araştırma yöntemlerinden, doküman incelemesi kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemi belirlenirken; 2017 yılı kasım ayında google arama motoruna “en çok satan resimli çocuk kitapları” ifadesi yazılmış, D&R, İdefix ve Kitap Yurdu ilk üç kitap satış sitesi olarak çıkmıştır. Ölçüt örnekleme yöntemi ile bu sitelerin 4-6 yaş olarak belirlediği ve en çok satanlar listesinde ilk 50’de yer alan 150 kitap seçilmiştir. 150 kitap incelendikten sonra, belirlenen ölçütlere uygun olduğu düşünülen toplam 27 kitap değerlendirmeye alınmıştır. Verilerin toplanmasında, “Resimli Çocuk Kitaplarındaki Toplumsal Cinsiyet Olgusu İnceleme Formu” kullanılmıştır. Araştırma verileri betimsel analiz yöntemiyle değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda; incelenen kitaplarda kadın ve erkek kahramanlara birbirine yakın sayıda yer verildiği, kitapların kapak ve kitap isimlerinde toplumsal cinsiyete dair iletilerin yer almadığı görülmüştür. Kitaplarda yer alan resimlerde, metin içinde, kahramanların dış görünüşlerinde (kıyafetleri ve saç uzunlukları) cinsiyete yönelik betimlemelerin yer aldığı sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmada kadın kahramanların, güç gerektirmeyen işlerde, erkek kahramanların ise güç gerektiren farklı meslek gruplarında resmedildikleri ve betimlendikleri görülmüştür. Kitapların, hem görsellerinde hem de metin kısmında, aile içi sorumluluğun daha çok kadında olduğuna dair betimlelere rastlanılmıştır. Kitaplarda cinsiyetçi bir ifadeye rastlanılmamasına rağmen, hem görsellerinde hem de metin kısmında toplumsal olarak kadın ve erkeğe özgü kabul gören özelliklerin etkisi olduğu söylenebilir.