Organize sanayi bölgelerinde kümelenme eğilimi ve işletme performansı üzerine etkileri: TR32 bölgesinde bir uygulama

DSpace Ana Sayfası
→
Tez
→
Doktora
→
Öğe Göster

dc.contributor.advisor	Şenkays, Hüseyin
dc.contributor.author	Çamlıca, Zekiye
dc.date.accessioned	2020-07-22T11:36:27Z
dc.date.available	2020-07-22T11:36:27Z
dc.date.issued	2019
dc.date.submitted	2019
dc.identifier.uri	http://hdl.handle.net/11607/3838
dc.description.abstract	Kümelenme, önemli bölgesel kalkınma araçlarından biridir. Ülkemizdeki son dönem kalkınma politikalarının Organize Sanayi Bölgeleri içinde kümelenmenin teşvik edilmesine vurgu yapmasından hareketle TR32 bölgesi için durumun irdelenmesi bu tez çalışmasının çıkış noktası olmuştur. Kümelenmenin işletmelerin performansı üzerinde olumlu etki yaptığı bilinmektedir. TR32 Bölgesi OSB’lerinde kümelenme eğiliminin ve işletmelerin performansı üzerine etkisinin saptanması araştırmanın temel amacı olarak belirlenmiştir. Öncelikle Aydın, Denizli ve Muğla illerini kapsayan bölgede Location Quotient ve Shift Share analizleriyle sektörel yoğunlaşmalar ve rekabet gücü yüksek sektörler belirlenmiş, teknoloji düzeyi de dikkate alınarak Aydın ili ASTİM OSB’ndeki Makine ve Ekipman İmalatı sektörü ile Denizli ili Denizli OSB’ndeki Tekstil Ürünleri İmalatı sektöründe faaliyet gösteren firmalar uygulanacak anketle araştırmanın derinleştirileceği sahalar olarak seçilmiştir. Anketle toplanan veriler Excel, SPSS ve UCINET programlarında düzenlenmiş, özetlenmiş ve analiz edilmiştir. Araştırmaya katılan firmaların genel profili çıkartılmış, ağ haritaları hazırlanmıştır. Kümelenme düzeyi, kümelenmenin temel unsurlarından rekabet, inovasyon ve iş birliği ile işletme performansı değişkenlerine Sosyal Ağ Analizindeki QAP ve MRQAP prosedürleri uygulanarak farklı coğrafi seviyelerde kümelenme düzeyinin işletme performansına etkisi araştırılmıştır. Rekabet, inovasyon ve iş birliği değişkenlerinin alt değişkenleri arasındaki ilişkiler QAP korelasyonu ile ortaya konmuştur. Yeni bir model önerisi sunan araştırmanın bulguları ışığında uygulamanın yapıldığı OSB ve sektörler potansiyel kümeler olarak nitelendirilmiş, küme geliştirme faaliyetleri için önerilmiştir. Kümelenme düzeyinin işletme performansını düşük düzeyde etkilediği ve ArGe, İhracat, Kalite, İş Birliği alt değişkenleri arasında önemli ilişkiler bulunduğu saptanmıştır	tr_TR
dc.description.tableofcontents	İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY SAYFASI .…………….………………………………………….…...iii BİLİMSEL ETİK BİLDİRİM SAYFASI ....……….…………………………………….….iv ÖZET ……………………………………………..………………………………….………v ABSTRACT .………………….……………………………………………………….…....vi ÖNSÖZ .……………….……………………………………………………………….…..viii İÇİNDEKİLER ………………….……………………………………………………...…...ix ŞEKİLLER DİZİNİ ……………………….…………………………………………...…..xiii TABLOLAR DİZİNİ ..……………….…………………………………………………......xv EKLER DİZİNİ ……….…………………………………………………………………..xvii KISALTMALAR DİZİNİ ..……………….…………………………………………….. xviii GİRİŞ ………………………………………………………………………………………..1 1. BÖLÜM .............................................................................................................................. 3 1. BÖLGESEL KALKINMADA KÜMELENME .............................................................. 3 1.1. Bölgesel Kalkınma Kavramına Genel Bakış ........................................................... 3 1.1.1. Bölgesel Kalkınma Teorileri ....................................................................... 4 Dengeli bölgesel kalkınma yaklaşımları ........................................ 4 Dengesiz bölgesel kalkınma yaklaşımları ...................................... 6 İçsel büyüme modelleri ve modern yaklaşımlar ............................. 7 1.1.2. Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Çalışmaları ................................................ 9 1.2. Kümelenme ........................................................................................................... 13 1.2.1. Kümelenmenin Tanımı ve Unsurları......................................................... 13 1.2.2. Kümelenme Kavramının Gelişim Süreci .................................................. 18 Porter ve Elmas Modeli ................................................................ 22 1.2.3. Kümelenme Ölçütleri, Tipolojisi ve Aşamaları ........................................ 27 Kümelenme ölçütleri .................................................................... 27 Kümelenme biçimleri ................................................................... 29 x Kümelenme aşamaları .................................................................. 32 1.2.4. Kümelenmenin Ülke ve Bölge Ekonomisine Etkileri ............................... 33 1.2.5. Dünyada ve Türkiye’de Kümelenme Çalışmaları ..................................... 34 Dünya ölçeğinde başlıca kümelenmeler ....................................... 34 Türkiye’de kümelenme çalışmaları .............................................. 37 1.3. Organize Sanayi Bölgeleri ve Kümelenme ........................................................... 42 1.3.1. Organize Sanayi Bölgesi (OSB) ............................................................... 42 1.3.2. Dünyada Organize Sanayi Bölgesi Uygulamaları .................................... 44 1.3.3. Türkiye'de Organize Sanayi Bölgesi Uygulamaları .................................. 45 Türkiye’de OSB'lerin kuruluş amaçları ........................................ 46 Türkiye’de OSB’lerin mevcut durumu ......................................... 47 1.3.4. OSB’lerde Kümelenme ............................................................................. 49 1.4. Kümelenme ve İşletme Performansı İlişkisi ......................................................... 50 1.4.1. İşletme Performansı ve Performans Ölçütleri ........................................... 50 1.4.2. Kümelenmenin İşletme Performansı Üzerine Etkileri .............................. 54 1.4.3. Organize Sanayi Bölgeleri ve İşletme Performansı .................................. 56 2. BÖLÜM ............................................................................................................................ 58 2. TR32 BÖLGESİNDE ÖNE ÇIKAN SEKTÖRLERİN SAPTANMASI ..................... 58 2.1. TR32 Bölgesine Genel Bakış ................................................................................ 58 2.1.1. Bölge İllerinde Üretim, Sanayi ve Sektörel Yapı ..................................... 61 Aydın ............................................................................................ 61 Denizli .......................................................................................... 62 Muğla ............................................................................................ 63 2.1.2. Bölgedeki Kümelenme Faaliyetleri .......................................................... 64 2.2. TR32 Bölgesinde Öne Çıkan Sektör Kümelerinin Belirlenmesi ........................... 68 2.2.1. Metodoloji ................................................................................................. 69 2.2.2. TR32 Bölgesinde Sektörel Yoğunlaşmalar ............................................... 70 xi Location Quotient modeli ............................................................. 70 TR32 Bölgesindeki sektör yoğunlaşmalarının LQ modeliyle belirlenmesi ................................................................................. 73 TR32 Bölgesinde imalat sektörlerindeki yoğunlaşmalar ............. 77 2.2.3. TR32 Bölgesinde Rekabetçi Sektörler ...................................................... 85 Shift Share analizi ......................................................................... 86 TR32 Bölgesindeki rekabetçi sektörlerin Shift Share analiziyle saptanması ................................................................................... 88 3. BÖLÜM ............................................................................................................................ 97 3. TR32 BÖLGESİNDE BULUNAN OSB’LERDE KÜMELENME EĞİLİMİNİN VE İŞLETME PERFORMANSINA ETKİLERİNİNİN ARAŞTIRILMASI ........ 97 3.1. Araştırmanın Amacı .............................................................................................. 97 3.2. Araştırmanın Kapsamı ve Sınırlılıkları; Uygulama Alanının Seçimi ................... 98 3.2.1. TR32 Bölgesindeki OSB’lerin Durumu .................................................... 98 3.2.2. Uygulama Alanının Seçimi ..................................................................... 100 3.3. Araştırma Yöntemi ve Metodoloji ...................................................................... 102 3.3.1. Sosyal Ağ Analizi ................................................................................... 103 Ağ haritaları ve ağ parametreleri ................................................ 104 İkinci dereceden atama yöntemi (QAP) ile çok değişkenli ağ analizleri .................................................................................... 106 3.4. Araştırma Bulguları ............................................................................................. 108 3.4.1. Araştırmaya Katılan Firmaların Genel Profili ........................................ 108 Demografik yapı ......................................................................... 108 İhracat ......................................................................................... 110 İnovasyon.................................................................................... 110 İşbirliği........................................................................................ 112 İşletmePerformansı ..................................................................... 114 3.4.2. Ağ Haritaları ........................................................................................... 115 Tüm ağ ........................................................................................ 116 xii İlişki türü ve coğrafi konuma göre ağlar .................................... 121 3.4.3. Çok Değişkenli Ağ Analizleri ................................................................. 134 Değişkenlerin seçimi ve hazırlanması ........................................ 134 İşletme performansı ve Kümelenme değişkenleri arasındaki ilişkinin QAP yöntemiyle araştırılması ..................................... 136 Rekabet, İnovasyon ve İşbirliği alt değişkenleri için QAP korelasyonu ............................................................................... 141 4. SONUÇ ........................................................................................................................... 144 5. KAYNAKLAR ............................................................................................................... 150 6. EKLER…………………………………………………………………….…………. .180 ÖZGEÇMİŞ………………………………….………………………………………….. 196	tr_TR
dc.language.iso	tur	tr_TR
dc.publisher	Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü	tr_TR
dc.rights	info:eu-repo/semantics/openAccess	tr_TR
dc.subject	İşletme Performansı, Kümelenme, Sosyal Ağ Analizi, TR32 Bölgesi	tr_TR
dc.title	Organize sanayi bölgelerinde kümelenme eğilimi ve işletme performansı üzerine etkileri: TR32 bölgesinde bir uygulama	tr_TR
dc.type	doctoralThesis	tr_TR
dc.contributor.department	Aydın Adnan Menderes Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / İşletme Anabilim Dalı	tr_TR