2011 Libya krizi ve Avrupa Birliği'nin askeri müdahale girişimi

Abstract

İkinci Dünya Savaşı’nın ardından değişen dünyada bölgesel birliklere duyulan ihtiyaç artmış ve bu Avrupa için de geçerli olmuştur. Ekonomik, siyasi ve askeri birliğe ulaşma yolunda kurulduğu günden bu yana sayısız adım atmış olan Avrupa Birliği (AB), ekonomik alanda bütünleşme açısından başarılı sonuçlar almıştır. Ancak bu başarısını siyasi ve askeri alanda aynı oranda gerçekleştiremediği görülmektedir. Birlik, bugüne kadar karşılaşılan uluslararası krizlerin birçoğunda ne dış politika yapımı ne de güvenlik ve savunma boyutlarında ortak tutumlar geliştirememiştir. Bu durum, AB’nin hem bölgesel anlamda hem de küresel olarak etkili ve güçlü bir güvenlik aktörü haline gelmesini engellemektedir. AB’nin ilgi alanı sadece Avrupa kıtasındaki ülkelerle sınırlı değildir. Avrupa güvenliğini etkileyebilecek her bölge AB açısından önem taşımaktadır. 2010 yılı sonunda Tunus’ta başlayan halk hareketleri tüm Arap ülkelerini etkilemiştir. Arap Baharı olarak nitelendirilen bu süreç, uzun zamandır bölge halklarının yaşamakta olduğu, kökeni sömürgecilik yıllarına dayanan siyasi, sosyo-ekonomik ve psikolojik huzursuzlukların bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Arap Baharı, Libya’da rejim değişikliği ve Muammer Kaddafi’nin öldürülmesi ile sonuçlanmıştır. Uluslararası örgütler, Libya’da yaşanan sürece dâhil olmuş ve çeşitli politikalar üretmişlerdir. Bu örgütlerden biri olan AB için Libya oldukça önemli bir ülkedir. Geçmişte Libya ile sadece üye ülkelerin ticari ilişkileri boyutunda teması olan AB, Libya Krizi’nde Ortak Dış Politika ve Güvenlik Politikası (ODGP) açısından ortak bir tutum izleyememiştir. Gerçekleştirme kararı aldığı askeri operasyonu birtakım sebepler dolayısı ile AB çatısı altında yapamamış ve NATO’ya devretmek zorunda kalmıştır. vi

Bu çalışmada, AB’nin Arap Baharı sürecinin bir parçası olan Libya Krizi’ne verdiği tepkiler incelenmiştir. Askeri operasyonun NATO’ya devredildiği ana kadar olan olaylar başlıca aktörler açısından detaylıca irdelenmiştir. Çalışma, AB’nin kurumsal tutumunun yanı sıra İngiltere, Fransa, Almanya ve İtalya’ya odaklanarak üye ülke tutumlarını etraflıca ele almıştır. Bu dört üye ülkenin süreci birbirinden farklı değerlendirmesi sonucunda AB, askeri operasyonu bağımsız olarak gerçekleştirememiştir. Çalışmada, adı geçen üye ülkelerin tutumları karşılaştırmalı bir biçimde analiz edilmiştir. Ortaya çıkan verilerin ışığında AB’nin askeri operasyonu gerçekleştirememe sebepleri ortaya konmaya çalışılmıştır.