Cumhuriyet Dönemi çocuk koruma politikaları (1923-1950)

Abstract

Çocuk meselesi, her Ģeyden önce çocuğu tanıma, anlama ve onu koruma ihtiyacıdır. Bu bağlamda çalıĢmamızın amacı; çocuk koruma politikaları çerçevesinde, Türkiye Cumhuriyeti tarihini çağdaĢ dünya tarihinin bir parçası olarak ele alıp; 1923 ve 1950 yılları arasında devletin çocuk meselesi hakkında uyguladığı politikaları ve toplumdaki yansımalarını ortaya çıkarmaktır. 1923‟ten 1950 yılına kadar olan dönem boyunca yeni kurulan rejimin, çocuk meselesine yönelik ciddi kaygıları ve çözüm önerileri olmuĢtur. Meydana gelen toplumsal değiĢim içerisinde, yeniden konumlandırılan çocukluk imgesinin gerçeğe ne ölçüde dönüĢtüğü ise dönemin mali yapısına bağlı olarak değiĢiklikler göstermiĢtir. Tezin en önemli çıktısı ve literatüre katkısı; 1930‟lu yıllarda Ġstanbul, Ankara, Ġzmir gibi sürekli geliĢen, büyük Ģehirlere eğitim ve iĢ fırsatları için baĢlayan çocuk göçleri sürecini; 1950‟li yıllara uzanan süreçte bu bağlamda yapılan eğitim, sağlık, iaĢe ve ibate konusunda yapılan politikaların saptanarak, arĢiv belgeleri üzerinden değerlendirilmiĢ olmasıdır. Devlet bu süreçte korumaya ihtiyaç duyan çocukların, Sümerbank fabrikalarında görev alması için yetiĢtirildiği “Sümerbank Çırak Mektepleri” ve planlamasının yapıldığı ama gerçekleĢtirilemediğini varsaydığımız, 1000‟er kiĢilik “Devlet Çiftlikleri” ve “Çocuk Büroları” gibi çözüm önerilerinin yanında sosyal yardım, sağlık ve eğitim politikalarıyla aĢmaya çalıĢmıĢ ama baĢarılı olamadığı görülmüĢtür. Çocuk meselesi bu sürecin sonunda 1949 yılında yürürlüğe giren Korunmaya Muhtaç Çocuk Kanunu ile çözülmeye çalıĢılmıĢtır. ÇalıĢmamızda doküman analizi tekniği kullanılmıĢtır. Tümevarımsal bir yolla izlediğimiz; arĢiv belgelerine dayanan bulgular kronolojik bir Ģekilde aktarılmıĢtır. vi Öncelikle, bu alanda somutlanmayı bekleyen inanılmaz bir ayrıntı zenginliğinin olduğu görülmüĢtür. ÇalıĢmamızın birinci bölümünde; konuyla ilgili genel kavramsal çerçeve verilerek, Ġlkçağ‟dan günümüze uzanan çocukluk algılarının seyri; çocuk koruma sisteminin oluĢumu ve Osmanlı‟dan Cumhuriyet‟e uygulanan çocuk koruma politikaları özetlenmiĢtir. Ġkinci bölümde; Cumhuriyet‟in 1923-1939 arasında uyguladığı politikalar ve rejimin idealize ettiği çocuk kavramı açıklanmaya çalıĢılmıĢtır. Üçüncü bölümde ise 19391950 arası döneme eğilerek; Ⅱ. Dünya SavaĢı‟nın Türkiye üzerindeki etkileri ve devletin sosyal politikaları üzerindeki mecburi değiĢimi; çocuk bağlamında incelenmiĢtir.