Tunç ve demir çağlarında Doğubayazıt ve yakın çevresi

Abstract

Anadolu, coğrafi konumu açısından Prehistorik çağlardan itibaren birçok ülke geçiĢinde deyim yerindeyse bir köprü görevini üstlenmiĢtir. Bununla birlikte sayısız doğal kaynaklardan oluĢan zenginliği ve yol güzergahlarıyla Eskiçağlardan itibaren üretim endüstrisinin ve tüccarların odak noktası olmuĢtur. Bu nedenlerden dolayı Anadolu‟da birçok kültürün izini bulmak mümkündür. “Tunç ve Demir Çağlarında Doğubayazıt ve Yakın Çevresi” baĢlıklı tez çalıĢmamızın ilk bölümünde de Anadolu‟nun coğrafi özellikleri ele alınmıĢ ve coğrafyanın arkeoloji üzerindeki etkisinin anlaĢılması maksadıyla ayrıntılı bir Ģekilde değerlendirilmiĢtir. Anadolu, yedi coğrafi bölgeden oluĢmaktadır. Bunlardan biri ise Doğu Anadolu Bölgesi‟dir. Doğu Anadolu, coğrafi statüsü açısından Mezopotamya, Ġran ve Kafkaslar arasında doğal bir yolla geçiĢ noktasında bulunmaktadır. Birçok zengin doğal kaynaklarıyla birlikte önemli yol ağlarına sahip olmasından dolayı bölge, Prehistorik çağlardan itibaren söz konusu coğrafi bölgelerin pazar ve üretim endüstrisi yeri olmuĢtur. Biz de bu çalıĢmamızda Doğu Anadolu‟nun coğrafi özelliklerini farklı kaynaklardan irdeleyerek bölgenin coğrafyası ile ilgili elde edilen kaynaklar ıĢığında tez kapsamında değerlendirdik. Doğu Anadolu Bölgesi birçok bölüme sahiptir. Bunlardan biri ise Yukarı Murat Bölümü‟dür. Yukarı Murat Bölümü sınırları içerisinde bulunan Doğubayazıt ilçesi, Doğu Anadolu‟nun kuzeydoğusunda bulunmaktadır. Doğubayazıt, sahip olduğu doğal zenginlerle birlikte coğrafi özelliklerinden dolayı Prehistorik çağlardan itibaren farklı toplulukların bir arada yaĢadığı bir ilçedir. Bu nedenle ilçede günümüzde dahi birbirinden farklı kültürleri bulmak mümkündür. Zira günümüzde Gürbulak Sınır Kapısı‟na sahip olan Doğubayazıt, özellikle Ġran, Azerbeycan, Nahçıvan, Gürcistan ve Ermenistan gibi ülkelerin ticaret merkezidir. “Tunç ve Demir Çağlarında Doğubayazıt ve Yakın Çevresi” baĢlıklı tez çalıĢmamızın ikinci bölümünü Doğubayazıt ve yakın çevresinin coğrafi özellikleri ele alınmıĢ ve ilçenin coğrafi statüsünü anlamak için yeterli veriler mevcuttur. viii “Tunç ve Demir Çağlarında Doğubayazıt ve Yakın Çevresi” baĢlıklı tez çalıĢmamızın üçüncü bölümünde Anadolu‟nun tarihi devirleri ele alınmıĢtır. Bu bağlamda Paleolitik Çağ‟dan konumuz itibariyle Tunç ve Demir çağların Anadolu'daki süreci ele alınmıĢtır. Tez konumuzun konu bütünlüğünü dikkate alarak irdelenen Tunç ve Demir çağların öncül süreçlerini ele almamızın konu bütünlüğünü daha iyi anlamamız açısından fayda sağlamaktadır. Bundan hareketle söz konusu çağları ele alırken ayrıntıya değinmeden temel bileĢenleri değerlendirilmiĢtir. Tezimizin dördüncü ve ana konusu oluĢturan bölümde, Tunç ve Demir çağların Doğubayazıt ve yakın çevresindeki süreci ele alınmıĢtır. Bu bağlamda bölgede gerçekleĢtirilen ilk bilimsel yüzey araĢtırmaları ve kazı çalıĢmaları verileri dikkate alınarak tespit edilen arkeolojik unsurlar bir bütün olarak tez kapsamında değerlendirilmiĢtir. GeniĢ bir literatür çalıĢmasından sonra belirli sorular elde edilmiĢtir. Bu bağlamda Doğubayazıt ve yakın çevresinde ilk olarak hangi çağda iskan faaliyetinin gerçekleĢtiğini ve bu iskan faaliyetinin ne kadar uzun sürede gerçekleĢtiği sorularımızın öncüsü olmuĢtur. GerçekleĢtirilen araĢtırmalar neticesinde tespit edilen arkeolojik unsurların neler olduğunu ve bu unsurlarda gerçekleĢtirilen tahribatların ne denli fazla olduğu gibi sorularımızın cevabını saptamak amacıyla belirli temel kriterler üzerinden giderek araĢtırmamızı tamamladık. “Tunç ve Demir Çağlarında Doğubayazıt ve Yakın Çevresi” baĢlıklı tez çalıĢmamızın ana konusu olan Tunç ve Demir çağların öncül süreci ve ilk iskan faaliyetlerinin gerçekleĢtiği Geç Kalkolitik Çağ‟ın ele alınmasında sakınca görülmemiĢtir. Zira tez çalıĢmasında Tunç ve Demir çağları ele alınırken Geç Kalkolitik Çağ‟ın eksikliği anlaĢılmıĢ ve bu eksikliğin tamamlanması için de gerek Doğubayazıt ilçesi gerekse Iğdır ilindeki süreç ele alınıp kültürel benzerlikler saptanmıĢtır. ÇalıĢmamamızın devamında yararlandığımız kaynaklarla birlikte haritalar, tablolar ve levhalar bulunmaktadır.