Osmanlı İmparatorluğu'nda Ayânlar ve bir Ayân ailesi olarak Kâtipzâde ailesi

DSpace Ana Sayfası
→
Tez
→
Yüksek Lisans
→
Öğe Göster

dc.contributor.advisor	Demir, Tanju
dc.contributor.author	Çelen, Nergiz
dc.date.accessioned	2020-07-10T12:18:38Z
dc.date.available	2020-07-10T12:18:38Z
dc.date.issued	2019
dc.date.submitted	2019
dc.identifier.uri	http://hdl.handle.net/11607/3800
dc.description.abstract	Osmanlı İmparatorluğu’nda XVI. yüzyıldan beri varlığı bilinen âyânların, özellikle 1683 Viyana bozgunundan sonra önemleri artmıştır. Başlarda basit belediye görevlerinde rol oynayan âyânlar, imparatorluğun taşrada merkezi otoritesinin sarsılması ile XVII. yüzyılın sonlarından itibaren etkili olmaya başlamışlardır. İmparatorluğun mali bunalım, Celâli isyanları, başıboş levendler ve eşkıyalarla uğraşmak zorunda kaldığı dönemde âyânlar veya yerel hanedanlar devlete taşrada yardımcı olmuş, aynı zamanda bu süreç ve yardımlar kendi varlıklarının devlet tarafından kabulünün de yolunu açmıştır. İmparatorluğun taşrada bulunan yerel güçlerinden biri haline gelen âyânlar özellikle XVIII. yüzyılın ikinci yarısından itibaren kuvvet kazanmış, XIX. Yüzyılın ortalarına değin varlıklarını sürdürmeyi başarmışlardır. Timar sisteminin çözülüşü, iltizam sisteminin uygulanmaya başlaması ve mütesellimliklerin âyânların ellerine geçmeye başlaması ile taşrada güçleri artan âyânlar, halktan istenilen vergilerin toplanması, savaş dönemlerinde istenilen askerin ve zahirenin temini ve bölgelerde sorun çıkaran, huzursuzluğa neden olan eşkıyanın yakalanıp cezalandırılması için devlet tarafından görevlendirilmişlerdir. Giderek güçleri ve önemleri artan âyânlar ehl-i örf mensupları ile de anlaşarak reâyâdan haksız akçe toplamaya başlamışlar, savaş dönemlerinde devletin isteklerine bazen bahaneler sunarak bazense hiçbir neden belirtmeden kayıtsız kalmışlardır. Âyânlık müessesesi XVIII. yüzyılın ikinci yarısına kadar bazı istisnalar dışında devletin, taşrada otoritesinin devam etmesini sağlamış fakat yüzyılın ikinci yarısından itibaren kurum olarak yozlaşmaya başlamıştır. Âyânların etkili oldukları süreç boyunca Manisa’da Karaosmanoğulları, Sivas’ta Zaralızâdeler gibi her bölgenin öne çıkan bir âyânı veya yerel hanedanı olmuştur. Bu çalışmanın konusu olarak da İzmir’de etkili olan Kâtipzâde ailesinin faaliyetleri, halk ve devlet ile olan ilişkileri, devletin aileden talepleri ve aileye verdiği görevler, halkın, âyân olarak Kâtipzâdelerden memnuniyetleri ve şikâyetleri Osmanlı Arşivi belgeleri ışığında, objektif ve bilimselliğe uygun bir şekilde açıklanmaya çalışılacaktır	tr_TR
dc.description.tableofcontents	İÇİNDEKİLER KABUL ve ONAY SAYFASI................................................................................................ iii BİLİMSEL ETİK ve BİLDİRİM SAYFASI ........................................................................... v ÖZET ..................................................................................................................................... vii ABSTRACT ........................................................................................................................... ix ÖNSÖZ ................................................................................................................................... xi İÇİNDEKİLER ..................................................................................................................... xiii TABLOLAR ve ŞEKİLLER ............................................................................................... xvii KISALTMALAR LİSTESİ .................................................................................................. xix GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1 BİRİNCİ BÖLÜM ................................................................................................................... 3 1. ÂYÂNLIĞIN DOĞUŞUNDA ETKİLİ OLAN OLAYLAR .............................................. 3 1.1. Timar Sisteminin Bozulması ......................................................................................... 3 1.2. Malikâne Usulü ............................................................................................................. 6 1.3. Yerel Güçlerin Kuvvetlenmesi ...................................................................................... 7 1.4. Anadolu’da Başlayan Karışıklıklar ............................................................................... 9 1.4.1. Levendler, Eşkıyalar ve Aşiretler ........................................................................... 9 1.4.2. Devlet Memurlarının Yolsuzlukları ..................................................................... 10 1.4.3. Mali Bunalım ........................................................................................................ 12 1.5. XVII. ve XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Genel Durumu ................................ 14 1.6. Anadolu’da Âyânlığın Ortaya Çıkışı .......................................................................... 16 1.6.1. Âyânlık Seçimleri ................................................................................................. 17 1.7. Devletin Âyânlara Verdiği Görevler ........................................................................... 18 1.7.1. İdari Görevler ....................................................................................................... 18 xiv 1.7.2. Mali Görevler ve Vergi Toplama ......................................................................... 20 1.7.3. Askeri Görevler .................................................................................................... 22 1.8. Ayanların Neden Olduğu Karışıklıklar ....................................................................... 24 1.8.1. Âyân Olma Mücadelesi ile Âyânların Devlet ve Birbirleri ile Olan Çekişmeleri 27 1.8.2. Âyânlığın Yükselişi ve Kaldırılışı ........................................................................ 29 İKİNCİ BÖLÜM .................................................................................................................... 32 2. XVIII. VE XIX. YÜZYILLARDA İZMİR ....................................................................... 32 2.1.Coğrafi Konumu ........................................................................................................... 32 2.2.“İzmir” Adının Tarihçesi .............................................................................................. 32 2.3.Osmanlı Dönemi Öncesi İzmir ..................................................................................... 33 2.3.1. Türklerden Önce İzmir ......................................................................................... 33 2.3.2. İzmir’de Türk Dönemi .......................................................................................... 34 2.4. Osmanlı Dönemi İzmir ................................................................................................ 35 2.4.1. XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda İzmir ........................................................................ 38 2.4.1.1 İdari Durumu ................................................................................................... 38 2.4.1.2. Demografik Durumu ...................................................................................... 39 2.4.1.3. Ticari ve İktisadi Hayat .................................................................................. 41 2.4.1.4. Sosyal ve Kültürel Hayat ............................................................................... 44 2.4.1.5 Yaşanan Önemli Olaylar ................................................................................. 52 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ............................................................................................................... 54 3. KÂTİPZÂDE (KÂTİB-OĞLU) AİLESİ ........................................................................... 54 3.1. Ailenin Başlangıcı ....................................................................................................... 54 3.2 Kâtipzâde Ahmed Reşid Efendi ................................................................................... 56 3.2.1 Kâtipzâde Ahmed Reşid Efendi’nin Çocukları ..................................................... 59 3.2.1.1. Kâtipzâde Ahmed Reşid Efendi’nin Mahdumu Hacı Osman ........................ 59 xv 3.2.1.2. Kâtipzâde Ahmed Reşid Efendi’nin Mahdumu Mehmed Arif ...................... 60 3.2.1.3. Kâtipzâde Ahmed Reşid Mahdumu Hacı Bekir ............................................ 60 3.2.1.4. Kâtipzâde Ahmed Reşid Mahdumu Hacı Halil ............................................. 61 3.3. Kâtipzâde Hacı Osman Efendi Mahdumu El-hacc Mehmed ...................................... 62 3.3.1. Kâtipzâde Hacı Osman Efendi’nin Diğer Çocukları ............................................ 66 3.3.4. Kâtipzâde Hacı Mustafa ....................................................................................... 68 3.3.5 Kâtipzâde Ahmed .................................................................................................. 69 3.3.6 Kâtipzâde Mehmed................................................................................................ 70 3.3.7. Kâtipzâde Ailesi ve Karaosmanoğulları Arasında Bir Karşılaştırma ................... 71 3.3.8. Kâtipzâde Ailesine Ait Vakıflar ve Kayıtları ....................................................... 72 SONUÇ .................................................................................................................................. 77 KAYNAKÇA ........................................................................................................................ 79 EKLER .................................................................................................................................. 87 EK 1: Kâtipzâde Ahmed Reşid Efendi Sebili .................................................................... 87 EK 2: Piri Reis’in İzmir Haritası........................................................................................ 90 EK 3: Kestelli Caddesi’nde Bulunan Kâtipzâde Konağı ................................................... 91 EK 4: AE_SMST_IV_0013_001009_002 ......................................................................... 92 EK 5: C.DRB /33/ 1630. .................................................................................................... 94 EK 6. C.ML/ 39/ 1754 ....................................................................................................... 95 EK 7: Osmanlı Dönemi Batı Anadolu Bölgesi’nin Haritası .................................................. 96 EK 8: Kâtipzâde Konağı ........................................................................................................ 97 EK 9: Kâtipzâde El-hacc Mehmed Efendi ............................................................................. 98 ÖZGEÇMİŞ ........................................................................................................................... 99	tr_TR
dc.language.iso	tur	tr_TR
dc.publisher	Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü	tr_TR
dc.rights	info:eu-repo/semantics/openAccess	tr_TR
dc.subject	Âyân, İltizam, XVIII. Yüzyıl Osmanlı, İzmir, Kâtipzâde	tr_TR
dc.title	Osmanlı İmparatorluğu'nda Ayânlar ve bir Ayân ailesi olarak Kâtipzâde ailesi	tr_TR
dc.type	masterThesis	tr_TR
dc.contributor.department	Aydın Adnan Menderes Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Anabilim Dalı	tr_TR