Türk turizminin örgütlenme yapısının yönetişim ilkeleri kapsamında değerlendirilmesi

Abstract

Turizmin çok boyutlu yapısı, özellikle kalkınmanın sağlanmasında turizmin önemli bir yere sahip olduğu ülkelerde, turizmin nasıl yönetilmesi gerektiği noktasında farklı uygulamalara doğru yönelmelere neden olmuĢtur. Sürdürülebilir turizm anlayıĢı ise turizmi etkileyen ve turizmden etkilenenlerin aynı mekanizmalar içinde yer almalarını zorunluluk haline getirmiĢtir. Diğer taraftan küreselleĢmenin de etkisiyle, kamu yönetiminde geleneksel kamu yönetimi anlayıĢından yönetiĢime geçiĢ turizmin nasıl yönetileceği konusuyla kesiĢme göstermiĢ ve karĢımıza turizm yönetiĢimi kavramı çıkmıĢtır. Ġlerleyen süreçte, Türkiye‟de de farklı çıkarlara sahip aktörlerden oluĢan turizm sektörünün, sürdürülebilir turizm anlayıĢıyla yönetilmesi ve özellikle kamu-özel sektör ortaklıklarına dayalı yapıların kurulması yönünde ihtiyaç ortaya çıkmıĢtır. Bu ihtiyacın merkezi turizm otoritesi tarafından farkına varıldığını gösteren “Türkiye Turizm Stratejisi 2023-Eylem Planı 2007-2013” 2007 yılında yayınlanmıĢ ancak 2009 yılında tamamlanması hedeflenen kurumsal düzenlemeler 10 yılı aĢkın süreye rağmen gerçekleĢtirilmemiĢtir. Türk turizminin örgütlenme yapısının yönetiĢim ilkeleri kapsamında değerlendirildiği bu tez, merkezi turizm otoritesinin Türkiye‟de nasıl bir örgütlenme istediğini “Türkiye Turizm Stratejisi 2023-Eylem Planı 2007-2013”ün belirlediği noktasından hareketle hazırlanmıĢtır. Türkiye‟de merkezi turizm otoritesi dıĢındaki turizm paydaĢlarının Türk turizminin geliĢme ivmesini artıracak ve karĢılaĢtığı sorunları çözecek, iyi yönetiĢim ilkelerine dayalı nasıl bir örgütlenme istedikleri tespit edilmiĢ, bir örgütlenme modeli önerilmiĢtir. Bu çalıĢmada öncelikle yönetiĢim kavramı kuramsal olarak ele alınmıĢtır. Bu kapsamda, kavramın geliĢtirilmesinde önemli paya sahip olan uluslararası kuruluĢların yönetiĢim ile ilgili çalıĢmaları, iyi yönetiĢim kavramı ve Türkiye‟deki yönetiĢim süreci aktarılmıĢtır. ÇalıĢmanın ikinci bölümünde, turizm yönetiĢimi kavramı destinasyon vi yönetimi, sürdürülebilir turizm ve turizmde önemli bir paya sahip ülkeler açısından değerlendirilmiĢtir. Üçüncü bölüm ise Türkiye‟deki turizm örgütlenmesinin BeĢ Yıllık Kalkınma Planları sürecinde ele alındığı bir bölümdür. ÇalıĢmanın son bölümünde ise Türk turizminin örgütlenme yapısının yönetiĢim ilkeleri kapsamında değerlendirilmesine yönelik Delfi Tekniği ile yapılan araĢtırmaya ve elde edilen bulgulara yer verilmiĢtir. ÇalıĢma kapsamında öncelikle pilot çalıĢma yapılmıĢ ve sonrasında üniversiteler, meslek birlikleri ve sivil toplum kuruluĢları, kanaat önderleri ve yerel yönetimlerden oluĢan toplam 48 katılımcı ile iki ardıĢık aĢamalı Delfi çalıĢması gerçekleĢtirilmiĢtir. ÇalıĢma sonucunda Ģu hususlar tespit edilmiĢtir. Merkezi otorite dıĢı turizm paydaĢları turizm yönetiĢimini “katılımcılık” özelinde kavramsallaĢtırmakta ve paydaĢlar arasında koordinasyon, iĢbirliği ve dayanıĢmaya vurgu yapan bir kavram olarak çerçevelendirmektedirler. PaydaĢlar, iyi yönetiĢim ilkelerine dayalı bir örgütlenme istedikleri noktasında buluĢmakla birlikte, sadece katılımcılığın sağlanması yönünde yasal düzenlemeleri gerekli görmekte, kamu-özel ortaklık iliĢkilerinde eĢ-sorumluluk, Ģeffaflık ve hesap verebilirliğin sağlanması için yasal ve normatif düzenlemeleri gerekli görmemektedir. Diğer taraftan merkezi otorite dıĢı turizm paydaĢlarına göre turizm sektöründe kamu kurum ve kuruluĢları arasındaki koordinasyon, iĢbirliği ve dayanıĢmanın “Bakanlıklar arası Turizm Koordinasyon Kurulu” adı altında yeni bir kurum olarak sağlanması gerekmektedir. Turizm politika ve stratejilerinin oluĢturulması ve uygulanmasında koordinasyon ve iĢbirliğini güçlendirmek için öncelikle iyi yönetiĢim ilkeleri esas alınmalıdır. OluĢturulması gereken örgütsel yapının finansal kaynakları ise karma bir yapı ile sağlanmalıdır.