Yakınları intihar eden kişilerde travma sonrası stres belirtileri ve travma sonrası gelişim ile ilişkili değişkenler

Abstract

İntihar tüm dünyada özellikle de genç nüfus arasında önemli bir halk sağlığı sorunu olarak görülmektedir. İntihar davranışı, sonuçları itibariyle yalnızca intihar davranışı gerçekleştiren kişiyi değil aynı zaman da yakın çevresini de etkilemektedir. Yakınları intihar eden kişiler genellikle yoğun üzüntü, suçluluk ve pişmanlık duyguları yaşamaktadırlar. Alanyazın incelendiğinde yakınları intihar eden kişilerle ilgili çalışmaların çoğunlukla intiharın olumsuz psikolojik sonuçlarına odaklandığı görülmektedir. Mevcut çalışma kapsamında ise yakınları intihar girişiminde bulunan ve yakınları intihar eden kişilerde travma sonrası stres belirtileri (TSSB) ve travma sonrası gelişim (TSG) ile ilişkili değişkenlerin ele alınması amaçlanmıştır. Bu bağlamda sosyo-demografik özelliklerin, intihar olayı ile ilişkili özelliklerin, temel inançların sarsılmasının, olayla ilişkili ruminasyonların, dini başa çıkma yollarının, intihara yönelik tutumların ve kültürel yönelimin TSSB’ yi ve TSG’ yi yordamadaki rolü araştırılmıştır. Bununla birlikte temel inançların sarsılması ile TSSB ve TSG arasındaki ilişkide istemsiz ve istemli ruminasyonların aracı rolü incelenmiştir. Son olarak intihara yönelik tutumlar ve TSG arasındaki ilişkide kültürel yönelimin (Bireycilik ve toplulukçuluk) düzenleyici rolü araştırılmıştır. Araştırmaya yakını intihar girişiminde bulunan 205 kişi ve yakınını intihar nedeniyle kaybeden 143 kişi olmak üzere toplam 348 üniversite öğrencisi katılmıştır. Katılımcılara demografik özelliklere ve yakınlarının intiharına ilişkin bilgi formu ile birlikte 7 öz-bildirim ölçeği (Travma Sonrası Gelişim Ölçeği, Olayların Etkisi Ölçeği, Temel İnançlar Envanteri, Olayla İlişkili Ruminasyon Envanteri, Dini Başa çıkma Ölçeği, Eskin İntihara Yönelik Tutumlar Ölçeği ve Bireycilik-Toplulukçuluk Ölçeği) uygulanmıştır. Bulgular kadınların erkeklere kıyasla TSSB puanlarının anlamlı olarak daha yüksek olduğunu; buna karşın TSG puanlarının anlamlı olarak farklılaşmadığını göstermektedir. Bununla birlikte TSSB ve TSG puanlarının intihar davranışının türüne (girişim ve intihara bağlı ölüm) göre anlamlı olarak farklılaşmadığı bulunmuştur. Regresyon analizi sonuçları viii incelendiğinde intihar nedeniyle yaşanan suçluluk duygusu, temel inançların sarsılması, olayla ilişkili istemli ve istemsiz ruminasyonlar TSSB’ yi pozitif yönde ve anlamlı olarak yordamaktadır. TSG’ yi yordayan değişkenler incelendiğinde olumlu dini başa çıkmanın, istemli/amaçlı ruminasyonların ve kendine yönelik temel inançlardaki sarsılmanın hem toplam TSG puanını hem de alt alanları pozitif yönde ve anlamlı olarak yordadığı bulunmuştur. İntiharın kabul edilebilirliğine yönelik tutumların ise toplam TSG’ yi ve alt alanlarını negatif yönde ve anlamlı olarak yordadığı görülmüştür. Bununla birlikte temel inançların sarsılması ve TSSB arasındaki ilişkide istemsiz ruminasyonların; temel inançların sarsılması ve TSG arasındaki ilişki de ise istemli ruminasyonların kısmi aracı rolünün olduğu bulunmuştur. Son olarak intiharın kabul edilebilirliğine yönelik tutumlar ve TSG arasındaki ilişkide kültürel yönelimin düzenleyici bir rolünün olmadığı görülmüştür. Bulgular ilgili alan yazın bağlamında tartışılarak, söz konusu araştırmanın sınırlılıkları ve gelecek çalışmalar için öneriler sunulmuştur