Ekmeklik buğdayda (Triticum aestivum L.) verim, verim öğeleri ve diğer bazı özelliklerin kalıtımı üzerine araştırmalar

Abstract

Bu çalışma, üç ekmeklik buğday melezinde (Golia x Cumhuriyet 75, Panda x Gönen, Seri 82 x Basribey 95) generasyon ortalamaları analizi ile verim, verim öğeleri, morfo-fizyolojik özellikler ve protein oranının kalıtımında rol oynayan gen etkilerini saptamak ve oluşturulacak populasyonlarda uygulanabilecek seleksiyon yöntemlerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Oluşturulan populasyonlarda, elde edilen genetik parametreler değerlendirildiğinde; başakta başakçık sayısı, başakta tane sayısı, tek başak verimi, bin tane ağırlığı, fertil kardeş sayısı, tane verimi, bitki boyu, başak alanı, başakçık sıklığı, üst boğumarası uzunluğu, bayrak yaprağı açısı, bayrak yaprağı kın alanı, başaklanma süresi ve protein oranı bakımından dominantlık ve epistatik gen etkileri nedeniyle ileri generasyonlarda yapılacak seleksiyonun daha etkin olabileceği sonucuna varılmıştır. Öte yandan, başak boyu, başakçıkta tane sayısı, ve bayrak yaprağı alanı özelliklerinde seleksiyona başlama zamanı melez populasyonlara göre farklılık göstermiştir. Araştırılan özelliklere ilişkin heterosis ve heterobeltiosis değerleri incelendiğinde; tane verimi, başak alanı, bayrak yaprağı kın alanı bakımından tüm melezlerde, başak boyu bakımından Seri 82 x Basribey 95 melezinde, tek başak verimi, bin tane ağırlığı bakımından Golia x Cumhuriyet 75 ve Seri 82 x Basribey 95 melezlerinde, fertil kardeş sayısı bakımından Panda x Gönen ve Seri 82 x Basribey 95 melezlerinde, üst boğumarası uzunluğu bakımından Golia x Cumhuriyet 75 ve Panda x Gönen melezlerinde, bayrak yaprağı alanı bakımından Golia x Cumhuriyet 75 melezinde heterotik etkilerin olumlu yönde olmasından dolayı, Fi melez gücünden yararlanılabileceği sonucuna varılmıştır. This research was carried out to examine inheritance of yield, yield components, morpho-physiological characters, and protein percentage and to determine appropriate selection methods based on gene effects at three populations (Golia x Cumhuriyet 75, Panda x Gönen, Seri 82 x Basribey 95) obtanied from crossing of six bread wheat varieties. On the established populations, when genetic parameters were evaluated; data suggested that selection in advanced generations might be effective for number of spikelets per spike, number of kernels per spike, single spike yield, thousand kernel weight, fertile tiller number, grain yield, plant height, spike area, rachis internode length, peduncle length, flag leaf angle, flag leaf sheath area, heading date, and protein percentage because of dominance and epistatic effects. On the other hand, appropriate selection time differed from one cross population to another for spike length, number of kernels per spikelet, and flag leaf area. When heterosis and heterobeltiosis values were evaluated; Fi hybrid vigor was found to be useful due to its positive heterotic effects at all cross combinations for grain yield, spike area, flag leaf sheath area, and at Seri 82 x Basribey 95 cross for spike length, and at Golia x Cumhuriyet 75, and Seri 82 x Basribey 95 crosses for single spike yield, thousand kernel weight, and at Panda x Gönen, and Seri 82 x Basribey 95 crosses for fertile tiller number, at Golia x Cumhuriyet 75, and Panda x Gönen crosses for peduncle length, at Golia x Cumhuriyet 75 cross for flag leaf area.