SiKLOSPORiN A VE TİMOKİNON’ UN ETKİNLĞİNİN TAVŞAN KERATO KONJUNKTİVİTİS SİKKA MODELİNDE KARŞILAŞTIRILMASI

Abstract

Bu çalışmada, tavşanda deneysel modelde oluşturulan Keratokonjunktivitis Sikka sağaltımında, Siklosporin A ve Timokinon’un terapötik etkinliğinin karşılaştırılması amaçlanmıştır. Ağustos 2017 - Aralık 2017 tarihleri arasında yaptığımız çalışmada, 20 dişi, 16 erkek toplamda 36 adet, 2-2,5 kg canlı ağırlıkta, yaklaşık 3 aylık yaşta, Yeni Zellanda ırkı tavşanda kuru göz modeli oluşturulmuştur. Tedavi aşamasında, her bir göz bir grup olarak kabul edilerek, toplamda 72 adet göz, sağ göz, Siklosporin A ve sol göz, Timokinon grubu olarak değerlendirilmiştir. Tavşanların, deneme öncesi klinik ve oftalmolojik muayenesinde; pupillar ışık yanıtı (PLR), palpebral, tehdit (menace) ve ıĢığa karĢı göz kısma (dazzle) refleksleri test edildi. Gözyaşı miktarını belirlemek amacı ile Schirmer I gözyaşı testi ve korneal epitelyal hasar varlığı açısından floresein boyama, Keratokonjunktivitis Sikka (KKS), oluşum sürecinde deneme öncesi, 0, 3, 5, 7 ve 14. günlerde, tedavi aşamasında 15, 18, 21, 28, 35, 38, 42, 46, 50, 54 ve 60. günlerde yapıldı. Korneal neovaskularizasyon, korneal opasite, konjunktival hiperemi ve şemozis bulguları 0-3 arasında skorlandı. Elde edilen veriler ve görüntüler kaydedildi. Keratokonjunktivitis Sikka oluşturmak için, 0-14. günler arasında tavşanlara günde iki kez, % 0.1 BAK (Sigma, St Louis) 14 gün süreyle, 5µl topikal olarak uygulandı. 14. gün sonunda, elde edilen veriler ışığında, Keratokonjunktivitis sikka oluşumu sağlandığı tespit edildi. Sağ göz grubuna Restasis® % 0.05 (Allergan, Ġstanbul), sol göz grubuna Timokinon (Nigella sativa, Tabia) sabah 9.00, akĢam 16.00 olacak şekilde, tedavi aşamasında 45 gün boyunca günde iki kez, 1’er damla uygulandı. Belirtilen günlerde yapılan muayenelerden elde edilen verilerin istatistiksel analizinde, p<0.05 anlamlı olarak kabul edildi, veriler ortalama ± SH (Standart Hata) şeklinde kaydedildi, tablolar şeklinde sunuldu. Çalışmanın 14. gününde, sağ gözlerde ortalama 4,25±1,25 mm/dk ve sol gözlerde ortalama 4,47±1,4 mm/dk olarak gözyaşı miktarı ölçüldü. Sağ gözlerde, ortalama 2,25±0,6, sol gözlerde 2,0±0,67 hiperemi ve şemozis skoru tespit edildi. Korneal boyanma skoru, sağ göz grubu için 3,58±0,5 ve sol göz grubu için 2,64±1,04, korneal opasite skoru sağ göz grubu xiv için 2,22±0,63 sol göz grubu için 1,58±1,05 ve korneal neovaskularizasyon skoru sağ göz grubu için 1,64±0,59 ve sol göz grubu için 1,31±0,85 olarak ölçüldü ve 0-14. gün aralığında elde edilen bu veriler ile başlangıç değerleri (0. gün) kıyaslandığında kuru göz modeli oluşturulduğu ortaya kondu. Grup içi zamanlar arası karşılaştırma yapıldığında, her iki grupta da, hiperemi, şemozis, schirmer, korneal boyanma, korneal neovaskularizasyon, korneal opasite değerlerinin tümü için 0, 3, 5, 7 ve 14. günler arası fark anlamlı bulundu (p<0,001). Gruplar arası karĢılaĢtırma yapıldığında ise korneal boyanma da, 3, 5, 7 ve 14. günlerde (p<0,001), korneal opasitede 7. Günde (p˂0,05), 14. günde (p<0,01), korneal neovaskularizasyonda ise sadece 7. günde (p˂0,05) tespit edilen farklılıklar anlamlı kabul edildi. Çalışmanın 60. günde Siklosporin grubunda ortalama 11,86±1,22 mm/dk gözyaĢı miktarı, 0,06±0,23 hiperemi ve şemozis skoru, 1,33±0,47 korneal boyanma skoru, 0,39±0,59 korneal opasite skoru, 0,28±0,51 korneal neovaskularizasyon skoru kaydedildi. Timokinon grubunda ortalama 12,03±1,0 mm/dk gözyaşı miktarı, 0,14±0,35 hiperemi ve 0,0±0,0 şemozis skoru, 0,67±0,47 korneal boyanma skoru, 0,33±0,53 korneal opasite skoru, 0,39±0,49 korneal neovaskularizasyon skoru kaydedildi. Grup içi zamanlar arası karĢılaştırma yapıldığında, tüm günler arası fark anlamlı bulundu (p<0,001). Gruplar arası karĢılaştırma yapıldığında ise hiperemi değeri için sadece 28. gün (p˂0,01), Schirmer test değeri için 28, 35 ve 50. günlerde (p˂0,05), 54. günde (p˂0,01), korneal boyanma 15, 18, 21, 28, 35, 38, 50 ve 54. günlerde (p˂0,001), korneal opasite ise 21. günde (p˂0,01), 15, 18, 28, 35, 38. günlerde (p˂0,001) tespit edilen farklılıklar anlamlı kabul edildi. Sonuç olarak; KKS sadece gözyaşının eksik salgılanması veya göz yüzeyinden fazlaca buharlaşması olarak değil, gözyaşı döngüsünü bir veya birden çok noktada etkileyen bir inflamatuvar süreç olarak ele alınmaktadır. Hastalığın patogenezinde yangısal elemanlar olarak hücreler ve mediatörlerin varlığı ortaya konulmuştur. Bunlar, esas olarak lenfositler, dendritik hücreleri, langerhans hücreleri, makrofajlar ve T hücreleri (Th1, Th17) gibi antijen sunan hücreler olarak bilinmektedir. Bugüne kadar yapılan çalışmalarda Siklosporin A’nın bu döngü üzerindeki etkinliğini ortaya koymak amacı ile çok sayıda çalışma yapılmıştır. Klinik bulgular açısından Timokinon kullanımı ile Siklosporin A’ya eşdeğer kabul edilebilecek iyileşme bulguları çalışmamızda saptanmakla birlikte inflamatuvar sitokinler, Th1 ve Th17-iliikili sitokinler, kemokinler ve reseptörleri, MMP’ler ve salgılanan fosfolipazlara etkinliği üzerinde in vivo ve invitro olarak olası etkilerini ortaya koyacak ileri aşamalı çalışmalara gereksinim duyulmaktadır.