Kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda tedaviye uyumla ilişkili faktörler: anksiyete, depresyon, hastalık algısı

Abstract

Bu araştırma, kronik böbrek yetmezliği olan, hemodiyaliz tedavisi uygulanan hastaların tedaviye uyum düzeylerinin belirlenmesi, anksiyete, depresyon ve hastalık algısı ile tedaviye uyum arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Bu çalışmaya, Aydın il merkezindeki diyaliz merkezlerinde son dönem böbrek yetmezliği nedeniyle tedavi almakta olan, araştırmaya katılmaya gönüllü olan, 18 yaşından büyük, Türkçe konuşabilen, olasılıklı olmayan tesadüfi örnekleme yöntemi ile belirlenen 236 hasta katılmıştır. Araştırmanın verileri, “Tanıtıcı Özellikler Bilgi Formu, Diyaliz Diyet ve Sıvı Kısıtlamasına Uyumsuzluk Ölçeği, Morisky 8-Maddeli İlaca Uyum Anketi, Beck Depresyon Ölçeği, Beck Anksiyete Ölçeği, Kısa Form Hastalık Algısı Ölçeği” kullanılarak yüzyüze görüşme tekniği ile elde edilmiştir. Tanımlayıcı istatistiklerde sayı ve yüzde dağılımları, ortalama (ort), ± standart sapma (SS), Mann Whitney U Testi, Kruskall Wallis Testi, Spearman Korelasyon Analizi kullanılmıştır. Katılımcıların yaş ortalaması 61,27 (±14,09)’ dir. Katılımcıların %53,8’ inin erkek, %84,3’ ünün evli, %97’ sinin çalışmadığı, %64,8’ inin ilköğretim mezunu olduğu belirlenmiştir. Hastaların %36,4’ ünün diyetine, %37,3’ ünün sıvı kısıtlamasına, %50,8’ inin ilaç tedavisine uyum sağladığı belirlenmiştir. Kadınlar erkeklere, hastanede tedavi alanlar özel merkezlere, hastalık yönetimi hakkında bilgisi olanlar olmayanlara, sağlık personeli ile yeterli iletişime sahip olanlar olmayanlara göre tedavi rejimine anlamlı düzeyde uyum sağlamaktadırlar. Anksiyete ve depresyon düzeyi x arttıkça tedavi rejimine uyum azalmaktadır. Hastalık algısı alt boyutlarından kişisel kontrol, tedavi yararı, hastalığı anlama algısı tedavi rejimine uyumu etkilemektedir. Sonuç; kadınların, diyet ve sıvı kısıtlaması hakkında bilgisi olanların, sağlık personeli ile yeterli iletişime sahip olanların tedavi rejimine uyumları iyi düzeydedir. Olumlu hastalık algısı tedaviye uyumu olumlu etkilerken, anksiyete, depresyon olumsuz etkilemektedir.

This study was conducted so as to determine the levels of adherence to treatment of the patients with chronic renal failure and undergoing hemodialysis, and to evaluate the relationship between anxiety, depression, illness perception and adherence to treatment. A total of 236 patients who were determined through non-probability random sampling method, who have received treatment for end-stage renal failure in the dialysis centers of Aydın city centre, who volunteer to participate in the study, who are over 18 years old and who can speak Turkish participated in this study. Data were collected through face-to-face method and "Personal Information Form", "NonAdherence Questionnaire To Dialysis Diet and Fluid Restriction", "Eight Item Morisky Medication Adherence Scale", "Beck Depression Inventory", "Beck Anxiety Inventory" and "Revised Illness Perception Questionnaire" were used. In descriptive statistics, number and percentage distributions, mean ± standard deviation (SD), Mann Whitney U Test, Kruskall Wallis Test, Spearman Correlation Analysis were used. The mean age of the participants are 61.27 (±14,09). It was determined that 53.8% of the participants were male, 84.3% of them were married, 97% of them were unemployed and 64.8% of them were primary school graduate. It was found that 36.4% of the patients adhered to their diet, 37.3% of them adhered to fluid restriction and 50.8% of them adhered to drug treatment. Women compared to men, those receiving treatment in a hospital compared to those receiving treatment in private centers, those having information about disease management compared those not having information about disease management, and those having efficient communication with medical staff compared to those not having efficient communication with medical staff have adhered to treatment diet significantly. As the level of xii anxiety and depression increases, the adherence to the treatment diet decreases. Personal control, treatment benefit, and the perception of understanding the illness that are the subdimensions of illness perception have affected the adherence to the treatment diet. The adherence of women, those having information about diet and fluid restriction and those having efficient communication with medical staff to the treatment diet are at good level. While positive perception of illness affects the adherence to treatment positively, anxiety and depression affect it negatively.