Aydın'ın petaloid geofitleri

Abstract

Bu çalışma Aydın'ın petaloid geofitlerini belirlemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Arazi çalışmaları, AYDN, EGE, ISTE'de yürütülen herbaryum çalışmaları ve literatür çalışmaları sonucunda Aydın il sınırları içerisinde 10 petaloid geofit familyasına ait 56 cins ve bu cinslere ait toplam 174 taksonun varlığı saptanmıştır. Bu 174 taksondan sekizi (% 4,5) endemik, Ornithogalum exaratum Zahar. Türkiye için, altı takson C1 karesi için ve altı takson ise Aydın ili için yeni kayıttır. Türkiye‟deki varlıkları doğrulama gerektiren Narcissus serotinus L. ve Tulipa clusiana DC.'nın ülkemizdeki varlıkları doğrulanmıştır. Araştırma alanından kayıt edilen altı taksonun Türkiye Bitkileri Listesi'nde listelenmediği belirlenmiştir. Egzotik 12 petaloid geofitin Aydın'da var olduğu ve bunların yaygın bir şekilde kültüre alındığı rapor edilmiştir. Öte yandan 14 doğal petaloid geofitin de yaygın bir şekilde kültüre alındığı ve semt pazarlarında satıldığı belirlenmiştir. Araştırma alanın floristik analizi en fazla petaloid geofit cinsi ve taksonuna sahip iki familyanın Orchidaceae (14 cins, 57 takson) ve Asparagaceae (11 cins, 32 takson) olduğunu göstermiştir. Cinslerin içerdiği takson sayısı baz alındığında petaloid geofit cinslerinden en yüksek taksona sahip cinslerin Ophrys (22 takson) ve Orchis (19 takson) olduğu belirlenmiştir. Vejetasyon tipleri içerisinde sırasıyla maki ve orman vejetasyonu en fazla petaloid geofitlere sahip vejetasyon tipleridir. Floristik listenin korotip analizi taksonlardan 86'sının (% 54,08) Akdeniz veya Doğu Akdeniz, 5'inin (% 3,14) Avrupa-Sibirya, 6'sının (% 3,77) İran-Turan veya İran-Anadolu, 46'sının (% 28,91) iki bölgeli ve 16'sının (% 10,06) üç bölgeli olduğunu göstermiştir. Aydın'ın 174 petaloid geofit taksonundan, 23'ü tehlike altındadır. Bu taksonların tehlike kategorileri şöyledir: LC (13 takson), VU (5 takson), EN (2 takson), NT (1 takson), NE (1 takson) ve CR (1 takson). Aydın'ın 164 petaloid geofit türünün 70'i soğanlı (% 42,68), 48'i (% 29,26) tuberli, 24'ü (% 14,63) rizomlu ve 22'si (%13,41) ise kormludur. Alanda, petaloid geofitlerin % 90'ının ilkbahar döneminde, % 10'unun ise sonbahar döneminde çiçeklendikleri belirlenmiştir. Araştırma alanından tespit edilen petaloid geofit türlerinden 45'i sadece kalker kayaçlarda, 44'ü sadece metamorfik kayaçlarda ve 75'i her iki kayaç tipinde de yetişmektedir.