Türkiye’de yayılış gösteren Anopheles türlerinin (diptera: culicidae) morfolojik ve moleküler sistematiği

Abstract

Sıtma, dünya çapında yıllardır etkili olan ve günümüzde de binlerce insanın ölümüne neden olan en önemli vektör kökenli hastalıktır. insan sıtmasının vektörleri Anopheles cinsinde yer alan sivrisinek türleridir. Bu nedenle, Anopheles türü sivrisinekler, pek çok ülkede sivrisinekler için sürdürülen kontrol çalışmaların ilk hedefi olmuşlardır. Sıtma ve sıtma vektörleri mücadelesinde doğru hedef türün belirlenmesi önemli olduğundan, Anopheles sistematiği çalışmaları da hızla artmıştır. Tarihsel süreç içerisinde birçok ülkede zamanla değişen ve gelişen pek çok teknik bu amaç doğrultusunda kullanılarak, hem Anopheles türleri hem de sıtma vektörlerinin belirlenmesi için önemli araştırmalar yapılmıştır. Bu çalışmada da, ülkemizde bulunan Anopheles türlerinin hem morfolojik hem de moleküler yöntemler kullanarak tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda öncelikli olarak, Anopheles türlerine ait larva ve ergin örnekleri ülkemizin farklı bölgelerinden çeşitli entomolojik yöntemler kullanılarak örneklenmiş ve laboratuvar ortamında morfolojik incelemeleri yapılmıştır. Sonraki aşamada, hem morfolojik karakterlerin yeterli olamadığı sistematik sorunlu taksonlarda hem de diğer türlerde moleküler teşhis yöntemlerinden yararlanılarak tür teşhisleri doğrulanmıştır. Moleküler tür teşhislerinde rDNA ITS2 bölgesi ve mtDNA COI gen bölgesi verilerinden yararlanılmış ve morfolojik tür teşhislerinin güvenilirliği moleküler verilerle test edilmiştir. Diğer ülkelerde yapılan çalışmalara ait rDNA ITS2 bölgesi ve mtDNA COI gen bölgesi verileriyle bu çalışmadan elde edilen veriler karşılaştırılarak tür teşhisleri doğrulanmıştır.

Malaria, which has been existed for many years around the world and is still causing the death of thousands of people, is the most important vector-borne disease. Human malaria vectors are found in the Anopheles genus of the mosquitoes. Therefore, in many countries the Anopheles species has been the primary target for the mosquitoes control efforts. Since the correct determination of the target species is important for thr control of malaria and malaria vectors, studies of the Anopheles systematics have increased rapidly. Numerous techniques, which have been evolved in many countries overtime, used for this purpose and serious research was done for the determination of both Anopheles species and malaria vectors. The aim of this study is the identification of the Anopheles species in our country using both morphological and molecular methods. For this purpose, initially, larvae and adult samples of the Anopheles species from different regions of our country were collected by using the entomological methods and morphological examinations were performed under laboratory conditions. Then, molecular idendification methods were used for species verification on the systematically problematic taxa with insufficient morphological characters as well as on the other species. rDNA ITS2 region and mtDNA COI gene sequence data were used for molecular identification of the species and, the reliability of the morphological species identification was tested using molecular data. Species identification were verified by comparing the results of this study and the data of rDNA ITS2 region and mtDNA COI gene sequence studies performed in different countries.