Usūl ü Fenn-i Harb" transkripsiyon-askerî terimlerin incelenmesi ve sözlüğü

Abstract

Bilinen tarihin en eski çağlarından itibaren Türkler, Orta Asya'dan başlayarak Doğu Avrupa içlerine, Kafkasya'ya, Ortadoğu'ya ve Anadolu içlerine kadar yayılarak büyük devletler kurmuşlardır. Kuşkusuz bunda önemli olan etken Türklerin asker-millet olmasından kaynaklanan güçlü ordularının bulunmasıdır. Askerlik, Türkler için yaşamın içinde bir görev olmuştur. Eski Türklerde sadece erkekler değil, kadınlar da bu görevi üstlenmiş, çocuklarını da bu töreye göre yetiştirmişlerdir. Böylece Türklerin çağlar boyunca birbirinden farklı devletler kurarak günümüze kadar ayakta kalmalarını sağlayacak gelenek, milletin bütün unsurlarına işlemiştir. Tarihte kurulmuş Türk devletlerinin askerî yapıları ve orduları üzerine, çeşitli çalışmalar yapılmıştır. İncelemiş olduğumuz "Usūl ü Fenn-i Harb" adlı müellifi bilinmeyen eser, 19. yy.ın ilk yarısında Osmanlı ordularının Batılı devletlerin üstünlüğünü kabul ederek yeni bir ordu ve askerî eğitim alınması gereğinden doğan ihtiyaca hâsıl olarak kaleme alınmıştır. Eserde, harp ve barış esnasında ne yapılması gerektiği, karada ve denizde askerlerin durumları gibi konular işlenmiştir. Çalışmamızda geçen askerî terimler köken bakımından incelendiğinde Arapça ve Farsça kökenli kelimelerin çokluğu göze çarpmaktadır. Eserin içinde Arapça, Farsça kelimelerin yanında Avrupa dillerinden geçen kelimeler de bulunmaktadır. Çalışmada metnin eski harflerden Latin harflerine transkripsiyonu yapılarak eski harfli orijinal baskısı eklenmiştir. Bunun yanında sözlük ve askerî terimlere de yer verilip incelenmiştir. Yaptığımız bu çalışmayla gerek Osmanlıda harp geleneklerine gerekse de genel olarak Türk askerlik tarihine ışık tutmaya çalışılmıştır. Bu bakımdan yaptığımız incelemenin sadece Türk Dili ve Edebiyatı alanına değil, özelde harp tarihine genelde ise askerî tarih alanına da katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir.

From the beginning of the recorded history, Turks founded great nations in Middle Asia, inner parts of Eastern Europa, Caucasia, Middle East and Anatolia. Having powerful armies as a result of being a military-nation is undoubtedly the most important factor in this. Military service has been a duty for their lives. In the times of ancient Turks, not only men but also women have served in the army and raised their children based on this tradition. Thanks to this tradition, enobling Turks to found strong and long-lasting nations, all aspects of Turkish nation have been blended with these values. There are various researches about the military structure and armies of Turks in history. "Usūl ü Fenn-i Harb" an anonymous one, was written in the first half of the 19th century as Ottoman army accepted the superiority of western nations and tried to establish a new army and a new military education system. This book mainly deals with issues like what should be done in times of war and navy etc. Terminologically speaking, military terms in this book generally stem from Arabic and Persian language. Beside these, one also encounters with words from European language. In this research, the text has been transcribed from old letters to Latin and the original edition has been attached. In addition, a dictionary and military terms have been added. This research offers an insight to the military traditions in Ottoman Empire and generally, Turkish military history. In this sense, this research is expected to contribute not only to the Turkish Language and Literature but also to the history of war in specific and to the military history in general.