Alevi geleneğinde cem ibadeti

Abstract

Cem, Alevi toplumlarının dini, sosyal, hukuki, kültürel ve edebi yönlerini içeren ve bu yönlerini bir icra ortamında gösterimsel olarak ortaya koyan bir ibadet şeklidir. Dolayısıyla bu çok yönlü ibadet sadece belli ritüellerin tekrarı değil, kâmil insan yetiştirme yeri olarak kabul edilir. Amacına, yerine, zamanına ve çevresel birçok faktöre göre değişimler yaşayan cemler statik değil; dinamik bir yapıya sahiptir. Halk edebiyatı ürünlerinin sadece yazınsal olarak değil icracı, katılımcı, zaman, mekân gibi çevresel değişkenlere bağlı olarak da değerlendirilmesi gerekmektedir. Aksi halde sadece kuru metinlere bağlı kalarak yapılan bir araştırmanın varacağı sonuçlar eksik ve yetersiz olacaktır. Bu eksikliği aşmak performans teorinin metot olarak kullanılması ile mümkündür. Gösterimci performans teori, öncelikle halk kaynaklı tüm ürünlerin zamana, mekâna, kültüre, dile, bireylerin psikolojik ve sosyolojik özelliklerine bağlı olarak değişkenlik göstereceği yorumundan yola çıkarak incelemeler yapar. Alevi inancının özünün yansıtıldığı en önemli icra alanları olan cemler, 12 hizmet adıyla anılan görevlilerce sunulan, belli kurallar çerçevesinde, belli zaman ve mekânda yapılan gösterimlerdir. Bu ibadetin tamamen icraya dayalı, geleneksel sözlü bir kültür ürünü olduğu gerçeğinden yola çıkılırsa performans teorinin Alevi kültürünü ve ibadetlerini inceleme konusunda çok daha aydınlatıcı bir forma sahip olduğu görülecektir. Araştırmamızda, yerinde inceleme fırsatı bulduğumuz on beş farklı cem örneğinde performans teorinin bilimsel teknikler başvurarak karşılaştırmalar yapılmış; yöreye, mekâna, katılımcıya ve icracılara bağlı olarak gerçekleşen değişiklikler tespit edilmiştir.

Cem is a form of worship which consist of religious, social, legal, cultural and literary form of Alevi societies and revealed these aspects in the setting of performance as deictic. Therefore, his versalite worship is not just the repetation of certain rituals, but it is considered as a place of training perfect human being. Cem which changes its purpose, its place, its time and many enviorenmantal factors have a dynamic structure not static. Folk Literature Outputs should be evaluated not only as a literary but also depending on enviromental variables such as performer, participants, time and place. Exhibitionist performance theory primarily makes an examination on the basis of remark that all outputs of people-oriented will vary depending on time, place, culture, language, the individual psychological and social features. CEM, the most important area of performance that reflects the essence of the Alevi faith, is a presentation which is made certain time and place with certain rules presented by officials known as The Twelve Imams. Considering the fact that this worship is a cultural output of completely performance-oriented, traditional and oral, the performance theory will be seen to have more enlightening form about investigating Alevi culture and its worships. In our research, we found the opportunity to examine over fifteen different cem examples which were made comparisons by using scientific method of the performance theory. The changes occurred depending on the region, the place, the participants and the performers have been identified.