Türkiye'nin tarımsal ticaretindeki liberalizasyon ve çevre etkileşimi

Abstract

Genel ve tarımsal ticarette küreselleşme süreciyle hızlanan artış bir yandan üretim, istihdam ve milli gelir üzerinde olumlu etkiler yaratabilirken öbür yandan doğal kaynakların tüketimini hızlandırarak çevreye olumsuz etkilerde de bulunabilmektedir. Türkiye'nin de ticaret hacmi gerek liberalizasyon ve gerekse küreselleşme süreciyle önemli artışlar göstermektedir. Bu süreçte artan ticaretin çevreyi nasıl etkilediğini bilmek ortaya çıkacak sorunların önceden bilinmesinde ve sürdürülebilir bir kalkınmanın gerçekleştirilmesinde oldukça önemlidir. Bu çalışmada öncelikle Türkiye'nin ekonomi, tarım ve çevre politikaları ile ilgili değişimleri tarihi süreç içerisinde incelenmiş ve Avrupa Birliği çevre politikaları ve tarım ilişkisi irdelenmiştir. Türkiye'nin milli gelirinin, genel ve tarımsal ticaretindeki artışın emisyon hacmine olan etkisi Çevresel Kuznets Eğrisi (ÇKE) yöntemiyle incelenmeye çalışılmıştır. Çalışmada 1968?2000 arası yıllık zaman serisi verileri kullanılmış, CO2 emisyon düzeyi bağımlı değişken, milli gelir, ticaret açıklık indeksi ve tarımsal ticaret açıklık indeksi gibi değişkenler ise bağımsız değişkenler olarak belirlenmiştir. Sonuçlar reel milli gelirin 1 birim (1$) artmasının kişi başına düşen CO2 emisyonunu 2.69 kg. artırdığını göstermektedir. Ancak milli gelir daha da arttıkça yani milli gelirin karesinin değeri arttıkça bu emisyon düzeyi azalmaktadır. Bu durum Türkiye'nin milli geliri ile emisyon arasındaki ilişkinin Çevresel Kuznets Eğrisi (ÇKE) ile uyumlu olduğunu göstermektedir. Diğer yandan ticaret açıklık indeksinin artması ise kişi başına emisyonu 16.52 kg artırmaktadır. Tarımsal ticaret açıklık indeksinin kirlilik düzeyi üzerine etkisi ise azaltıcı yönde olmasına rağmen önemsiz bulunmuştur. Sonuçlar Türkiye'nin üretim ve ihracat artışının kirliliği artırdığını ortaya koymakta ve Kirlilik Sığınağı Hipotezini (KSH) doğrulamaktadır. Türkiye'nin küreselleşme sürecinde sürdürülebilir bir kalkınma sağlayabilmesi için öncelikle ulusal tarım politikasında sürdürülebilirlik ilkelerini tarımsal politika formülasyonlarına dahil etmesi gerekir. Küreselleşme sürecinde Avrupa Birliği (AB) sürdürülebilir kalkınmayı ortak tarım politikası çerçevesinde değerlendirerek çevreyle ilgili bazı standartlar getirmektedir. Bu şekilde AB son yıllarda yaptığı reformlarla fiyat politikasından ziyade çevre politikalarına uyumlu doğrudan ödemelere geçmektedir. Bu açıdan bakıldığında Türkiye'de ulusal tarım politikaları içerisinde çiftçilerin gelir düzeyini evrensel standartlara getirecek, ortak kullanılan kaynakların zarar görmesini önleyecek, toprağı ve suyu koruyacak önlemlerin, dış ticarette de ithal edilen tarımsal ürünlerin sağlık ve çevreye uyum özellikleriyle ilgili standartların geliştirilip denetlenmesi gerekmektedir. The increase observed in both general and agricultural trade leads to some positive consequences such as production, employment, and gross domestic product (GDP), and some negative ones such as environmental degradation caused by deployment of the natural resources. Turkey?s foreign trade on the other hand has been rising with the process of liberalization and globalization. In this process to be able to determine the impacts of increasing trade on the environment is quite essential for both forecasting the possible damages beforehand and maintaining the sustainable development. In this study first of all, Turkey?s economic, agricultural and environmental policies are examined and relation to the EU?s agricultural and environmental policies were scrutinized. The impacts of various variables such as Turkey?s GDP, total, and agricultural trade on the emission levels were analyzed employing Environmental Kuznets Curve (EKC). In the study annual time series data covering from 1968 to 2001 were used. The CO2 emission was chosen as dependent variable while GDP, trade openness index, and agricultural openness index were used as independent variables. The results show that as real GDP increases 1 $, the CO2 emission increases by 2.69 kg per capita as well. However as GDP rises further, which is square of that variable, the emission level per capita decreases. These results confirm the relationship between GDP and emission level as asserted by the EKC. On the other hand, trade openness index increases the per capita emission by 16.52 kg. Agricultural openness index decreases the emission level, however, it is not significant. The results indicate that increase in production and trade activities in Turkey raises the emission level, which confirms the Pollution Heaven Hypothesis (PHH). Turkey needs to integrate the principles of sustainability into the formulation of agricultural policies in order to maintain a sustainable development in the process of globalization. In this process, the European Union?s (EU) common agricultural policy covers environmental standards and sets new standards. That way, the EU is transferring its longtime price policy into the environmentally friendly direct payments programs. From this point of view, Turkey needs to take some necessary measures such as providing its farmers with universally set income, preventing the exploitation of common resources, conservation of the soil and water; and in terms of trade, should set and control sanitary and environmental standards in its imports.