Büyük Menderes Havzası'nda günlük yağış konsantrasyonunun analizi

Abstract

İklim değişikliği ile bağlantılı olarak ekstrem düşük veya yüksek yağışlar sel veya kuraklık hadiselerinin daha sık meydana gelmesine neden olabilecektir. Ekstrem yağış hadiselerinin incelenmesine yönelik olarak, frekans analizi, yağış homojenlik indisleri gibi yöntemler kullanılmaktadır. Bu çalışmada, Büyük Menderes Havzası'nda yer alan yedi istasyonda kaydedilen uzun dönemli günlük yağış ölçümleri kullanılarak, bir yağış homojenlik indeksi olan günlük yağış konsantrasyonu indeksinde (CI) meydana gelen zamansal ve konumsal değişimler incelenmiştir. Ayrıca, yağışlı gün sayısı (N), yağışlı günlerin en yüksek kuartilinin sağladığı yağışın toplam yağış içindeki yüzdesi (P25) ve toplam yağış miktarı (P) da araştırılmıştır. Sonuçlar, CI değerlerinde havza genelinde istatistiksel olarak önemli zamansal bir değişim olmadığını göstermiştir. Havzada son 40 yıl içinde yıllık ortalama sıcaklıklarda gözlenen önemli artışa rağmen, yağış konsantrasyon indeksinde bir değişimin gözlenmemesi, yıllık ortalama sıcaklıklardaki artışın ana sorumlusunun yaz mevsimindeki sıcaklık artışının olmasına ve yaz mevsimi yağışlarının da yıllık toplam yağış içindeki oranının en az olmasına bağlanmıştır. Ayrıca, P25, N ve P parametreleri için de havza genelinde istatistiksel olarak önemli bir zamansal değişim saptanmamıştır. Konumsal değişim analizi sonucunda, CI ve P25'nin havzanın merkezine ve güneyine doğru, N'nin güneye ve doğuya doğru ve P'nin de batıya doğru bir artış eğilimi gösterdiği; Yatağan istasyonunun görece yüksek CI ve P25 değerleri ile sel ve kuraklık risklerine daha hassas olduğu saptanmıştır.

Extreme high and low values of precipitation associated with climate change would cause drought and flood events to occur more frequently. To evaluate extreme precipitation events, various methods such as frequency analysis of precipitation series and precipitation homogeneity indices have been used. In this study, spatial and temporal variabilities of daily precipitation concentration index (CI), which is a precipitation homogeneity index, were examinded for seven stations located in Büyük Menderes Basin using long term daily precipitation data. Besides, number of rainy days (N), the percentage of precipitation contributed by the highest quartile of rainy days (P25) and total precipitation (P) were also investigated. The results showed no statistically significant temporal change in CI values in basin-wide scale. The reason that no significant temporal change in CI values were detected although a significant warming was observed in annual mean temparatures in the basin within last 40 years is attributed to the temperature increase in summer season being the main responsible of the temperature increase in the annual mean, and to the ratio of summer precipitation to the annual total precipitation being the lowest. Moreover, no statistically significant temporal changes for P25, N and P were detected in basin-wide scale. Spatial analysis showed increasing gradients toward the centre and south for CI and P25, toward south and east for N, and toward west for P. Yatağan was found to be relatively the most susceptible part of the basin in terms of flood and drought.