Son yıllarda, uluslarası platformda kültürel miras ve koruma anlayışında değişimler izlenmektedir. “Kültürel miras” kavramı günümüzle ilişkilendirilerilerek yeniden tanımlanmakta ve mirasın günümüzdeki kullanımları ve rolleri açılanmaktadır. (Lowenthal, 1998; Harvey, 2001; Graham, 2002; Graham, Ashworth and Tunbridge, 2000; Smith, 2006) Miras, çağdaş sosyo-kültürel bağlamda geliştirilen ve değiştirilen kültürel bir süreç olarak görülmektedir. Smith’e göre bu süreç, özellikle sosyal, politik ve dini açıdan egemen kurumlar tarafından temellendirilmektedir. Özellikle, UNESCO, ICOMOS gibi kurumlar yayınladıkları yasal dökümanlarla koruma ve kültürel miras alanında yaptırım gücünü sürdürmeye yönelik rol sergilemektedir. (2006: 113) Smith, bu belgelerin özellikle miras yapıları ve alanlarının korunmasını gerçekleştirmek için uzmanları işaret ettiğini vurgulamaktadır (2006: 92). Faro Antlaşması ile herkesin yararlanabileceği ve zenginleşmesine katkıda bulunacağı yeni bir miras anlayışı ortaya konur (Avrupa Konseyi, 2005).
Belirtilen kapsamda, bu makale süreç olarak “mirasın yapımı”nı anlamaya yönelik bir çabadır. Koruma ve kültürel miras alanında genellikle teknik olgular olarak görülen müdahalelerin, bu süreç içindeki rollerinin incelenmesi üzerine temellenmektedir. Önceki çalışmalardan farklı olarak, arkeolojik yapıların kazı öncesinden günümüze geçirdiği değişiklikler detaylı olarak incelenerek bu sürecin tanımlanması amaçlamaktadır. Böylelikle, Efes antik kentinde Küretler Caddesi üzerindeki beş yapı üzerinden mirasın yeni yaşam döngüsü açıklanmaya çalışılacak ve böylelikle, miras yapım süreci yeniden değerlendirilmeye çalışılacaktır. Sonuç olarak, bu makale miras yapım sürecini, yeni biçimlenme süreci olarak ve müdahaleleri bu sürecin araçları olarak yorumlamaktadır. Özellikle, arkeolojik bilginin zaman içinde değişebilirliği temel alındığında, Venedik Tüzüğü’nde (1964: madde 9) işaret edildiğinin aksine miras yapıları ve alanlarının korunmasında ve yorumlanmasında varsayımının her zaman yeri olabileceğine vurgu yapılmaktadır. Bu çerçevede, neden uzman olmayanları ve toplumdaki diğer aktörleri bu sürecin dışında tuttuğumuzu bir kere daha düşünmemiz gerektiği işaret edilmektedir.
In recent years, the understanding of cultural heritage and preservation internationally has changed. The concept of heritage is explained in relation to its “presentness”, and the roles and uses of heritage are described (Lowenthal, 1998; Harvey, 2001; Graham, 2002; Graham, Ashworth and Tunbridge, 2000; Smith, 2006). The heritage, which is always developed and changed according to the contemporary socio-cultural context, is a cultural process. For Smith, the ideas of dominant social, political or religious groups are explained by authorising institutions of heritage (2006: 30) and generally provide a philosophical basis for the process. In particular, authorised institutions, such as United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO) and International Council on Monuments and Sites (ICOMOS) have enacted conventions, charters and other texts that play a role in the maintenance of authority in the discourse (2006: 113). Smith emphasizes that in these documents, the suitability of professional experts to care for and protect monuments and sites is signified (Smith, 2006: 92). Through Faro Convention, a new perspective in heritage based on the right of everyone, alone or collectively, to benefit from the cultural heritage and to contribute towards its enrichment (CE, 2005) is developed.
Within this scope, this paper represents an attempt to develop an understanding of how heritage is created. This attempt is based on an examination of the roles of interventions, which are generally viewed as technical issues within the field of preservation, throughout this process. Unlike previous studies, this paper attempts to analyse the process by examining archaeological edifices in detail, starting at the pre-excavation stage. Thus, a new lifecycle of heritage buildings is explained in relation to five archaeological edifices on Curetes Street at Ephesus. The process of heritage making is then re-evaluated. Consequently, this paper interprets a new life cycle of heritage as a “new formation process”, and the interventions (which are presented under the topics of excavation, conservation, interpretation and presentation) are described as tools within this process. Because it has been shown in some cases that archaeological knowledge can be mutable with time, the interpretation and preservation of heritage buildings and sites can based on conjecture, which is contrary to the emphasis given in the Venice Charter (1964: article 9). In this respect, there is a great need to reconsider why non-experts and different actors in community are excluded from this process.
