Osmanlı Devleti’nin dağılma dönemini içine alan 19. yüzyıl, bu dağılmaya engel olunmaya çalışırken yabancı devletlere ve Osmanlı bünyesindeki azınlıklara verilen sayısız tavize de tanıklık etmiştir. Bu dönemde bu topraklara olan ilgi Avrupa’da öncelikle devletler, sonrasında kurum ve kuruluşlar, son olarak da bireyler düzeyinde farklı nedenlerle artmış; bölgeye farklı amaçlarla gelen pek çok Avrupalı gezgin ilgi alanlarına giren araştırma ve incelemelerin yanı sıra bu coğrafyadaki yaşamı, kültürel ve sosyal çevreyi de kaleme almıştır. Batı Anadolu da Avrupa’da uyanan bu meraktan payına düşeni almış, bu coğrafi alanda gözlem ve izlenimlerini kaleme alan pek çok gezgin zamanın Batı Anadolu’suna dair deneyim ve yaşantılarını da paylaşmıştır.
19. yüzyılda Aydın ve çevresindeki yaşantının Avrupalı on dört gezgin gözüyle kaleme alındığı bu çalışmada, öncelikli kaynaklar olarak gezginlerin izlenimlerini kendi cümleleriyle anlattıkları seyahatnamelere başvurulmuştur. Gezi yazısı da denilen seyahatnamelerin önemi tartışılmış ve söz konusu Avrupalı gezginlerin bu coğrafya hakkındaki gözlem ve izlenimleri paylaşılmıştır. Avrupalı gezginlerin gözlem ve izlenimleri “Türk halkı, yaşantısı, şehirleri, kadınlar, giyim, konaklama, azınlıklar, nüfusa dair izlenimler ve yönetim” konu başlıkları altında incelenmektedir.
19th century, including the dissolution period of the Ottoman Empire, witnessed many concessions made for the foreign states and the minority under the Ottoman Rule during the struggle to prevent the mentioned dissolution. Various motives raised the European curiosity and interest on the Ottoman Land of first the states, then institutions and organizations, and finally that of individuals; and the numerous European travelers who visited the region with various motives also wrote about the life, cultural and social environment besides their examination and research activities. Western Anatolia also took its share from the mentioned curiosity, and many travelers having written their observations and impressions also shared their experience and lives in the Western Anatolia of the time.
In this study, where life in Aydın and its surroundings in the 19th century has been consigned to writing from the eyes of fourteen European travelers; the travel books in which the travelers reflected their impressions with their own phrases, were referred to as prior resource materials. The importance of travel books was discussed, and the observations and impressions of the mentioned travelers were presented. The observations and impressions of these European travelers were given under such different headlines as “Turkish people, life, towns, women, dressing, accommodation, population and minorities and administration”.
